کتاب الوقف - سال اول(98)
استاد آملی لاریجانی
استاد آملی لاریجانی
جهت مشاهده تقریر روی نام جلسه بزنید
بحثی که ما در فقه شروع می کنیم کتاب الوقف است. لازم است چند کلمه ای در اهمیت بحث وقف عرض کنم:/اصل اینکه ما این کتاب را انتخاب کردیم بعد از اصرار برخی از دوستان بود که کتاب و مبحثی را شروع کنیم که در حوزه زیاد تدریس نشده باشد، و به علاوه عملی و کاربردی هم باشد....
| ||
بحث در تعریف وقف بود./در تحریر الوسیلة اینطور شد که: «کتاب الوقف و اخواته و هو تحبیس العین و تسبیل المنفعة»./در متن وسیله هم تقریبا همین است، در آنجا هم گفته است که «الوقف هو تحبیس العین و تسبیل منفعتها». از این جهت فرقی نمی کند./در کلمات قوم تعریف وقف با بیان های مختلفی آمده است که ابتداء ما این را فی الجمله نقل می کنیم تا بعد ببینیم این تعاریف چه چیزی را در وقف ثابت می کنند....
| ||
بحث ما در تعریف وقف بود که در تحریر الوسیله آمده بود تحبیس العین و تسبیل المنفعة. که هم در متن وسیله است و هم در کلمات بزرگان همین تعریف آمده است. البته گاهی بجای لفظ «عین» لفظ «اصل« آمده است که تحبیس الاصل و تسبیل المنفعة، و گاهی این «تسبیل المنفعة» را گفته اند «اطلاق المنفعة». اینها خیلی فرق های اساسی نیست....
| ||
بحث در تعریف وقف بود، که گفتیم این بحث به لحاظ برخی از آثار که بر آن مترتب می کنند بحث مهمی است، و اینطور نیست که برخی مثل صاحب جواهر یا مرحوم آخوند فرموده اند که اینها بحث های لفظی و یا یک تمییز اجمالی است. این نیست، بلکه این بحث ها اثر گذار است بر آن نتائجی که در فروعات آتی بحث می کنیم....
| ||
بحث در مسئله اول بود که در وقف صیغه لازم است. تهافتی در عبارت وجود داشت بین این بحث با بحث بعدی که معاطات را در وقف قبول کرده اند و تهافت به این صورت حل شد که مقصود این است که در جائی که می خواهیم با لفظ انشاء کنیم صیغه خاص لازم است....
| ||
ادامه بحث عدم نیاز به قیود اربعه/دیروز فرمایش امام ره در تحریر الوسیله و مرحوم سید را اینطوری عرض کردیم که قابل تحلیل و توجیه است که مسئله ماضویت و صراحت و جمله اسمیه بودن و عربیت اینها همه خصوصیاتی هستند که می خواهد روی یک عنوانی برود که این عنوان، عنوان عرفی است، مثل وقف، مثل بیع، مثل تملیک، مثل اجاره. اگر عقلاء در میان خودشان برای تحقق این عناوین خصوصیتی اخذ نکرده باشند اطلاقات و عمومات شامل ای...
| ||
نیاز به قصد مسجدیت در وقف مسجد/مسئله دوم تحریر الوسیله بحثی مهمی است که از جهات مختلف، مورد ابتلا است./در ان مساله آمده است:/«لابد فی وقف المسجد من قصد عنوان المسجدیة، فلو وقف مکانا علی صلاة المصلین و عبادة المسلمین صحّ لکن لم یصر به مسجدا»...
| ||
آیا برای مسجد شدن نیاز به وقف هست؟/در مسئله دوم وسیله و تحریر گفته اند که برای مسجد شدن وقف هم باید بشود. البته این را ظاهرا باید بالالتزام از عبارات فهمید ولی طرف دیگر مساله را تصریح کرده اند. نسبت فرض قصد وقف بدون قصد مسجد فرموده اند اگر قصد وقفیت کردید ولی قصد مسجدیت نکردید لایقع مسجدا بلکه می شود وقف مصلی. اما این طرف را تصریح نکرده اند که آیا در مسجدیت به وقف هم نیاز است یا نه. منتهی گفتیم از...
| ||
بحث در مسئله دوم تحریر بود که ظاهرش این است که برای مسجدیت نیاز به وقف است. و اگر فقط در انشاء مسجدیت عنوان وقف را نیاورد ظاهرشان این است که با جعلته مسجدا وقف هم محقق می شود./ما در این بحث داشتیم. کلمات فقهاء را خواندیم و حرفها مختلف بود....
| ||
ادامه مسئله سوم وقف /بحث در مسئله سوم تحریر بود که راجع به این است که آیا در وقف هم معاطات می آید یا نه....
| ||
عبارات قائلین به عدم صحت وقف با معاطات/ادامه مسئله سوم (معاطات در وقف)/بحث ما در این بود که آیا در وقف معاطات واقع می شود یا نه؟...
| ||
(بررسی مهمترین دلیل مثبتین معاطات در وقف که همان سیره عقلاء است). /ادامه مسئله سوم (بحث معاطات در وقف) /بیان خلاصه اقوال /بحث در این بود که آیا در وقف معاطات نافذ است و با معاطات می شود وقف کرد یا نه؟...
| ||
21/08/98/ (بررسی امکان تمسک به سیره و اطلاقات لفظی بر صحت وقف معاطاتی). /ادامه مسئله سوم (بحث معاطات در وقف)//بحث در این بود که آیا معاطات در وقف جاری و نافذ است یا نه. و ما برخلاف فرمایش خیلی از بزرگان فعلی عرض کردیم ظاهرا نتوانیم نفوذ معاطات در وقف را تمام کنیم. اما ببینیم دلیل طرفین چیست./ادله طرفین متعدد است که برخی از آن ادله واقعا قابل اتکاء نیست، اما برخی از ادله مهم هستند....
| ||
25/08/98/ (لزوم احراز تحقق عقد عرفی با انشاء به فعل برای تمسک به اطلاقات) /خلاصه بحث تمسک به سیره در صحت وقف معاطاتی/بحث در صحت یا عدم صحت معاطات در وقف بود./عرض کردیم ادله قائلین به صحت معاطات در وقف حسب آنچه که در مستنداتشان بیان کرده اند متعدد است. ولی دو دلیل از همه مهمتر است که در السنه محققین دائر است:/یکی ادعای سیره است. می گویند ما سیره قطعیه داریم بر عمل به معاطات در وقف. کما اینکه در بیع و ...
| ||
۲۶/08/۹۸/ (بررسی امکان تمسک به اطلاقات برای تصحیح بیع معاطاتی). /خلاصه بحث گذشته/بحث در این بود که آیا معاطات در وقف جاری است یا نه، و {در صورت جریان} بالاطلاق است یا نه؟/عرض کردیم قائلین به جریان، ادله ای آورده اند که عمده اش دو دلیل است. یکی سیره که مفصل بحث کردیم، که به نظر ما تمام نیست، نه سیره در زمان حال مسلّم است، و نه اتصالش به زمان معصوم و عدم ردع آن مسلّم است./دلیل مهم دیگر اطلاقات است که خ...
| ||
27/08/98/ (عدم صحت تمسک به «الوقوف علی حسب ما یوقفها اهلها» برای تصحیح وقف معاطاتی)/خلاصه بحث گذشته/بحث در این بود که ادله معاطات در وقف چیست./گفتیم ادله متعددی ذکر کرده اند که عمده آنها سیره و تمسک به اطلاقات است. بحث سیره به تفصیل گذشت، و گفتیم به نظر ما در امور مهام قطعا سیره ای {مبنی بر تحقق عقود به معاطات} نیست و در امور غیر مهمه هم سیره در خصوص وقف ثابت نیست ولو در بیع ممکن است {سیره وجود داشته...
| ||
28/08/98/ (بررسی صحت وقف معاطاتی با توجه به اجماع بر ضرورت لفظ برای لزوم عقد معاطاتی). /خلاصه بحث گذشته/بحث ما در ادله معاطات در وقف تمام شد. به این نتیجه رسیدیم که خیلی از فقهاء در طول قرون مختلفه معاطات را در وقف جاری نمی دانند، برخی هم جاری می دانستند. فقهای اخیر اکثرا معاطات را یا بالاطلاق در وقف قبول دارند یا در خصوص اوقاف عامه می پذیرند. در متن تحریر الوسیله و خود وسیله قائل به تفصیل هستند و می...
| ||
2/09/98/ (مساله چهارم تحریر: تفصیل بین احداث بنائی برای مثل مسجد و بین نیت مسجد بودن ساختمان موجود). /خلاصه بحث گذشته/بحث ما در مسئله سوم که جریان معاطات در وقف بود گذشت. و دیدیم که سه قول اساسی آنجا وجود داشت:/یک قول این بود که مطلقا معاطات در وقف جاری است اعم از اینکه این وقف عام باشد یا وقف خاص./قول دوم این بود که اصلا {معاطات در وقف} هیچ جا جاری نیست، که ما همین را اختیار کردیم، از باب اینکه سیر...
| ||
3/09/98/ (فضولی در وقف). /بحث در مسئله پنجم بود که متضمن دو فرع بود، فرع اول در باب جواز توکیل در وقف بود، که فرمودند لا اشکال فی جواز التوکیل فی الوقف. که بحثش گذشت. البته یک بحث جزئی هم در آن باقی است که بعد عرض می کنیم./فرع دوم در باب جریان فضولیت در وقف بود. فرمود: و فی جریان الفضولیة فیه خلاف و اشکال لا یبعد جریانها فیه لکن الاحوط خلافه....
| ||
4/09/98/ خلاصه بحث گذشته/بحث ما در جریان فضولی در وقف بود. عرض کردیم مصنفین و فقهاء در این باب از دو طریق وارد شده اند در نفی و اثبات./یکی از طرق نافین این بود که از طریق عدم صحت عقد یا ایقاع وقف پیش آمده اند از باب اینکه فضولی یا خلاف قاعده است پس در تصحیح آن باید به قدر متیقن تمسک کرد، مثل بیع ونکاح. ویا اگر موافق قاعده هم باشد جریانش در وقف مشکل است، چون اوفوا بالعقود و عمومات خاص وقف جاری نیست به بیانی...
| ||
5/09/98/ ادامه مسئله 5 تحریر: فضولی در وقف/خلاصه بحث گذشته/بحث در جریان فضولی در وقف بود./عرض کردیم یک بحث در جریان فضولی در وقف مبتنی بر این است که آیا فضولیت علی القاعده است و فقط مشکلش لحوق اجازه است. که این یک مبنا می شود. که ما در همین هم بحث کردیم و گفتیم حتی اگر در جاهایی علی القاعده باشد در وقف نمی تواند علی القاعده باشد، چون کبریاتی که بخواهد آن را تصحیح کند نداریم. این را بحث کردیم. ولو یک جای آن...
| ||
9/09/98/ ادامه مسئله 5 تحریر: (فضولی در وقف). /خلاصه گذشته/بحث در وقف فضولی بود. بحث ما به لحاظ ادله تمام شد. چون جریان فضولی در وقف و صحت آن به لحوق اجازه، دو تا مانع ممکن است داشته باشد: یکی عدم شمول اطلاقات، و دیگری مشکل قصد قربت بنائا بر اینکه قصد قربت در وقف لازم است. که بحثش گذشت./ما در عدم جریان فضولی از باب فقدان قصد قربت به تفصیل عرض کردیم که تارة مراد قصد قربت فضول است و اخری مراد قصد قربت مجیز ا...
| ||
10/09/98/ (اشتراط قصد قربت در صحت وقف). /خلاصه گذشته/بحث ما در فضولی تمام شد و نظر ما هم روشن شد که دلیلی بر تمامیت وقف با لحوق اجازه در فضولی نداریم ولو از باب اصالة الفساد، بنابر این وقف واقع نمی شود.//مطلب کوتاهی از بحث فضولی و متفرع بر {صحت وقف فضولی} مانده است که {قبل از ورود به بحث قصد قربت} به آن می پردازیم و آن اینکه: اگر کسی فضولی را در باب وقف بپذیرد، آیا بحث کشف ونقل در وقف هم می آید یا نه...
| ||
11/09/98/ (ادامه مسئله 7: شرطیت قصد قربت در وقف). /خلاصه گذشته/بحث در لزوم قصد قربت در وقف بود که آیا برای تحقق وقف قصد قربت شرط است یا نه./کلمات عده ای از قدماء را دیروز خواندیم. عرض کردیم دو نظر در اینجا هست: برخی {قصد قربت را} شرط می دانند، که عمدۀ قدما نظرشان همین است، وعده زیادی هم {اشتراط قصد قربت را} ذکر نکرده اند. به تعبیر صاحب مفتاح الکرامة آنهایی را هم که گاهی {به عنوان} مخالف شمرده اند مخا...
| ||
36138/ (ادامه مسئله 7: شرطیت قصد قربت در وقف). /استدلال به صحت وقف کافر بر عدم اشتراط قصد قربت/بحث در ادله ای بود که قائلین به عدم اشتراط وقف به قربت مطرح کرده بودند. از جمله این ادله استناد به صحت وقف از کافراست. استدلال این است که با توجه به اینکه عبادات کافر صحیح نیست پس تقربش صحیح نیست از اینکه فقها وقف کافر را صحیح می دانند معلوم می شود که در وقف، قصد قربت لازم نیست والا باید می گفتند اوقاف آ...
| ||
17/09/98/ (ادامه مسئله 7: شرطیت قصد قربت در وقف). /بحث در نیت تقرب وقصد قربت در وقف بود./خلاصه بحث قبل/تا اینجا قریب پنج دلیل بر نفی قصد قربت را بحث کردیم و عرض کردیم اینها برای نفی قصد قربت کفایت نمی کند./بنابر این اگر این ادله منتفی شد، اولین بیان برای لزوم اخذ قصد قربت همین عدم وجود الدلیل واصل فساد وعدم ترتب اثر است. و اینکه در کلمات قوم بعد از عدم دلیل بر اشتراط گفته اند الاصل یقتضی القربة، مراد...
| ||
۱۸/09/۹۸/ موضوع بحث: مسئله 6 تحریر (اشتراط قبول در وقف)/خلاصه بحث قصد قربت در وقف/بحث در نیت تقرب وقصد قربت در وقف بود./بحث ما در قصد قربت تمام شد. نتیجه نهایی این شد که به نظر می آید قصد قربت در وقف لازم است. حالا یا از باب اینکه در روایات باب صدقه بر وقف تطبیق شده است، لذا قبول می کنیم که وقف قسمی از صدقه مشترکه است، که به مقتضای لا عتق و لا صدقة الا إذا ارید به وجه الله باید در آن قربت باشد. یا اگر این ر...
| ||
۱۹/09/۹۸/ (ادامه مسئله 6: نیاز به قبول در وقف). /بحث در لزوم قبول در وقف بود./خلاصه بیان صاحب مقابس/مرحوم شیخ از صاحب مقابس مطلب مهمی را نقل کرد که دیروز بیان کردیم. آن کلام این بود که در اینکه یعتبر فی الوقف القبول دو جور نزاع می تواند باشد: یک نزاع این است که آیا اصل قبول لازم است یا نه. بطوری که در واقع نزاع این باشد که آیا وقف عقد است یا ایقاع است که قبول نمی خواهد و مثل عتق یکطرفه است. این یک نز...
| ||
۲۳/09/۹۸/ ادامه مسئله 6: (نیاز به قبول در وقف). /خلاصه گذشته:/بحث در این بود که آیا در وقف قبول لازم است یا نه؟/بحث دشواری است بخاطر اینکه اختلاف عظیمی در این مسئله واقع شده است. برخی قائل شده اند قبول لازم است مطلقا. منتهی تصریح به این ندارند ولی ظاهر کلامشان این می شود. برخی قائلند که مطلقا لازم نیست چه در وقف عام و چه در وقف خاص. آنها هم همه جا به این مطلب مصرح نیستند، و از ظاهر کلامشان که قبول را در عدا...
| ||
۲۴/09/۹۸/ ادامه مسئله 6: (نیاز به قبول در وقف). /بحث ما در لزوم قبول در وقف بود که آیا بدون قبول وقف صادق است یا قبول در آن شرط یا مقوم است. /بحث ما تمام شد. ادله اطراف را دیدیم. /نکاتی در رابطه با لزوم قبول در وقف. /اما قبل از اینکه از این بحث خارج شویم نکاتی را عرض کنیم: /شیخ انصاری هم مراد ایضاح از لم یشترطوه را عدم ذکر دانسته است. /نکته اول: مرحوم شیخ بر حسب همین تقریراتی که از محقق رشتی است می فرماید: ...
| ||
۲۵/09/۹۸/ ادامه مسئله 6: (نیاز به قبول در وقف). /بحث در نکاتی بود که مربوط به توقف وقف بر قبول بود./بررسی معنای عقد/از جمله نکات بحثی است که گفتند تعبیر عقد در کلمات فقهاء آیا به همین معنایی است که ما امروز داریم که می گوئیم عقد متوقف به ایجاب و قبول است، یا اینکه در یک برهه هایی اصلا خیلی بین عقد و ایقاع فاصله روشنی نبوده است....
| ||
۲۶/09/۹۸/ (خلاصه نیاز به قبول در وقف). /بحث ما در اشتراط وقف به قبول تمام شد. و دیدیم که کسانی که می گویند قبول شرط نیست یا رکن نیست استدلال درستی ندارند، چون عمده استدلالشان اطلاقات یا عمومات است که ما قبول نداریم، و یا اجماعاتی است که بعد المراجعه معلوم می شود اقوال روشنی وجود ندارد تا اجماع تحصیل بشود. البته این طرف هم که ادعای اجماع کرده اند وگفته اند اطباق الفقهاء علی أنه عقد است، آن هم بعد الفح...
| ||
30/09/۹۸/ ادامه مسئله 8 تحریر: (قبض در وقف). /بحث در قبض و اقباض در وقف بود که در تمامیت وقف چه نقشی دارد. /عرض کردیم کلمات فقهاء مشحون از این است که بدون قبض یا اقباض وقف تمام نیست. حالا تمام نیست آیا یعنی خود وقف تمام نیست یا لزومش تمام نیست؟ عباراتشان در این جهت فرق می کند. گرچه برخی از فقهاء مثل صاحب مسالک و برخی دیگر می خواهند تمام مواردی را که تعبیر فقهاء {دال بر} دخالت قبض واقباض در لزوم است به {دخال...
| ||
1/10/98/ ادامه مسئله 8 تحریر: (قبض در وقف). /بحث در دخالت قبض بود در وقف و بحث در این بود که مفاد روایات در این باب چیست. /توضیح روایت اول (روایت صفوان) /روایت اول که خواندیم از باب چهار وقف بود که صحیحه صفوان بود که با چهار طریق نقل شده است و مشایخ ثلاث آن را نقل کرده اند. روایت را دیروز خواندیم. روایت این بود که: /سئلته عن الرجل یقف الضیعة ثم یبدوا له أن یحدث فی ذلک شیئا؟ /یکی از خصائص این روایت این است ...
| ||
2/10/98/ ادامه مسئله 8 تحریر: (قبض در وقف). /بحث بود در اشتراط قبض در لزوم یا در صحت. ما دو روایت داشتیم: یکی روایت چهارم باب چهارم که روایت صفوان است و یکی روایت هشتم که روایت کمال الدین بود در جواب مسائلی که از عمری از صاحب الزمان عجل الله فرجه الشریف آمده است. در آن دو روایت تعبیر تسلیم و ما لم یسلم دارد، یا تعبیر و إن کانوا کبارا و لم یسلمها الیهم دارد. که می گوید مادامی که لم یسلم حق رجوع دارد فله أن ...
| ||
۳/10/98/ ادامه مسئله 8 تحریر: (قبض در وقف). /استدارک /از بحث دیروز یک استدراک مانده است، چون در تقریر یک مطلب با توجه به تذکری که دوستان دادند باید یک اصلاحی در تقریر کنیم. ریشه آن تقریر هم تسامحی بود که در کلام صاحب جواهر بود.//ما عرض کردیم که دو روایت داریم، روایت محمد بن مسلم و روایت عبید بن زراره که هر دو هم صحیحه بودند، در این دو روایت فرموده بودند اگر کسی تصدق کند بر ولدش و اینها بالغ باشند (وقد ادرک...
| ||
۷/10/98/ مسئله 14 تحریر: (موت واقف قبل از اقباض). /مسئله 14 را جلو انداختیم بخاطر ارتباط آن با بحثی که از روایات در باب مطرح کرده بودیم. ما راجع به اینکه قبض چه نقشی در تحقق وقف دارد بحث کردیم. دو قول را نقل کردیم، یک قول این بود که قبض شرط لزوم است و قول دیگر این بود که شرط صحت است. چهار روایت را از باب چهارم وقف خواندیم. روایت چهارم و هشتم که صحیحه صفوان بود و روایت عمری دلالت داشتند بر اینکه واقف بعد از...
| ||
۸/10/98/ مسئله 14 تحریر: (موت واقف قبل از اقباض). /آیة الله سبحانی: بطلان وقف در صورت موت واقف قبل الاقباض علی القاعده است. /اما عرض کردیم برخی از علماء معاصر فرموده اند: فراتر از روایت و مع غمض النظر عن النص قاعده اولی هم همین است. /این بحث قاعده اولی مهم است. ما دو سه فرع دیگر ذیل این مسئله می خواهیم طرح کنیم در مورد موت موقوف علیهم و در مورد طبقاتشان و در مورد اغماء و جنون، چه در واقف و چه در موقوف له، ...
| ||
10/10/98/ مسئله 14 تحریر: (موت واقف قبل از اقباض). /بحث در مسئله 14 تحریر بود که إذا مات الواقف بطل الوقف. /خلاصه بحث قبل /ما عرض کردیم روشی که ما برای اثبات این مدعا و این مسئله می فهمیم، عبارت است از رجوع به روایاتی که در آنها همین مضمون آمده بود. یعنی روایت اول و پنجم باب چهارم وقوف. و در آنجا گفته بود اگر واقف قبل القبض بمیرد فهو میراث./عرض کردیم فهو میراث ظاهرا یک تعبیر کنائی است برای اینکه بطل الوقف ب...
| ||
15/10/98/ ادامه مسئله 14 تحریر: (موت واقف قبل از اقباض). /عرض کردیم در ذیل مسئله هشتم که بحث قبض و دخالت وقف در قبض بود که آیا به نحو شرط صحت است یا شرط لزوم، و مختار ما این شد که شرط صحت است، فروعات مختلفی مطرح است. /مرحوم صاحب وسیله و مرحوم امام در تحریر الوسیله چند تا از این فروع را مطرح کرده اند ولی فروع آن بیش از اینهاست، و احتمالا برخی از این فرع های مازاد را هم طرح می کنیم. امروز یکی از آن فروع را مط...
| ||
22/10/98/ (ادامه مسئله 8 تحریر: قبض در وقف). /بحث ما در مسئله 8 تحریر بود. اصل فرع این بود که قبض در صحت وقف دخیل است. آنوقت در متن تحریر دو سه تا فرع در همین مسئله 8 نهفته است و دو سه فرع هم به صورت مسئله بعدش آمده است. اما قبض واقعا فروعات بسیار دیگری هم دارد که ما برخی را نقل می کنیم وبرخی می ماند./فرع دومی که طرح کردیم بحث فوت واقف بود قبل القبض، که حکمش این است که بطل الوقف. این مسئله 14 تحریر ب...
| ||
23/10/98/ (ادامه مسئله 8 تحریر: اعتبار اذن واقف در قبض). /خلاصه گذشته: اشتراط اذن واقف در قبض. /بحث در این بود که آیا در قبض که در وقف شرط است آیا اذن واقف در قبض شرط است یا نه اگر قبض بلا اذن حاصل شد کافی است./یکوقت ما می خواهیم این مسئله را از روایات استفاده کنیم به بیان دیروز. ولی فقهائی مثل مرحوم سید و دیگران در آن اشکال کردند. می گویند گرچه ممکن است از روایات «ما لم یسلم فهو بالخیار» استفاده شو...
| ||
24/10/98/ (ادامه فرع ششم در قبض: تعیین قابض). /بحث در فرع ششم از مباحث قبض بود. فرع این بود که چه کسی قبض می کند. چون ما در وقف هم به لحاظ وقف چند نوع وقف داریم، و هم به لحاظ کسانی که تلقی می کنند این وقف را به لحاظ طبقاتشان و کسانی که نبوده اند و بعد پدید می آیند، فروض مختلف داریم. چه کسی قبض می کند؟/یک مسئله مهم این است که آیا قبض طبقه اول کفایت می کند از قبض طبقات دیگر یا نه؟ قبض طبقات دیگر هم لاز...
| ||
28/10/98/ (ادامه فرع ششم در قبض: قابض چه کسی است). /بحث در این بود که در وقف آیا قبض طبقه اول از قبض طبقات آتی کفایت می کند یا نه. و همینطور آیا در طبقه اول قبض موجودین از قبض کسانی که سیوجد در همان طبقه اول کفایت می کند یا نه. مثلا وقف بر اولاد کرده است، سه تا اولادش در این طبقه هستند، بعدا یکی پدید می آید، آیا قبض آن سه نفر کفایت می کند یا نه؟...
| ||
2۹/10/98/ (ادامه فرع ششم در قبض: تعیین قابض). /بحث در مسئله ششم قبض بود که چه کسی قبض می کند. /عرض کردیم تارة بحث در اوقاف خاصه است مثل بحث بر اولاد و اشخاص معینین. این بحثش گذشت. وبحث تابع دو تا مطلب شد: ما که عمومات و اطلاقات را در باب اوقاف قبول نداریم تا تصحیح کنند عقد یا ایقاع را، اگر از باب روایات تسلیم یک استظهاری کنیم که تسلیم کل شخص نسبت به خودش موضوع اثر است، که مسئله از این جهت حل است. یعن...
| ||
۳۰/10/98/ (ادامه فرع ششم در قبض: تعیین قابض). /در روز گذشته در رابطه با قبض نسبت به وقف بر عناوین مثل العلماء و الفقراء و امثال آن بحث کردیم. در ادامه گفته شد ظهور این جمع محلی به الف و لام عموم است. پس حالا اگر بخواهیم بحث کنیم بطوری که موضوع مباحث فقهاء هست باید جنس بگیریم، چون فقهاء در جنس بحث کرده اند. در عموم تقریبا روشن است که اگر وقف بر عموم شد باید همه قبض کنند تا نسبت به همه تمام باشد. هر کس...
| ||
13/11/98/ (مسئله هشتم عروه: بحث قبض). /مسئله هشتم از تحریر الوسیله تا مسئله 14 مسائل مربوط به قبض و چند فرع تبع آن بود. البته در وسیله و تحریرالوسیله برخی از فروعات بحث قبض را مطرح نکرده اند./ما برخی از این فروعان مطرح شده و مطرح نشده را می آوریم./فعلا بحث در فرع ششم از فروعات مسئله هشت است./فرع ششم تعیین این بود که چه کسی قبض می کند. این در متن مسئله هشتم آمده است که چه کسی قبض می کند. قبض بنا شد شر...
| ||
14/11/98/ (مسئله هشتم عروه: بحث قبض). /فرع هفتم در بحث قبض بحث قبض در مسجد وامثال مسجد مثل مقابر است که چگونه حاصل می شود. این را هم بخاطر خصوصیتی ذکر کرده اند که عرض می کنیم./منتهی قبل از آن، راجع به بحث دیروز که وقف برای عناوین بود که بعد ما مسئله ای را نقل کردیم از برخی از علماء معاصر در کیفیت ملکیت فقراء ومساکین در زکات وخمس که خارج از بحث قبض بود ولی ربطش این بود که این فقراء و مساکینی که متعلق ...
| ||
15/11/98/ مسئله نهم عروه: (بحث قبض در وقف مساجد و مقابر). /علت جدا شدن بحث قبض در وقف مسجد و مقبره از بقیه جهات /بحث در وقف مسجد و مقابر بود که یک مسئله جدایی را در تحریر و کتاب فقهی برای آن ذکر کرده اند و آن را از وقف بر جهات جدا کرده اند. شاید بخاطر همین نکته باشد که در وقف مسجد و مقبره فرموده اند اگر در مسجدی یک شخص نماز بخواند و در مقابر یک شخص را دفن کنند وقف قبض می شود و تمام می شود، حالا با قی...
| ||
19/11/98/ (مسئله دهم عروه: وقف ولی بر مولی علیه). /بحث در مسئله دهم تحریر بود که: «لو وقف الاب علی اولاد الصغار ما کان تحت یده و کذا کل ولیّ إذا وقف علی المولی علیه ما کان تحت یده لم یحتج الی قبض حادث جدید. لکن الاحوط أن یقصد کون قبضه عنه بل لا یخلو من وجه». /مسئله دهم این است که اگر پدری برای فرزندان صغار خودش آنچه که تحت ید خودش هست وبر آن استیلاء دارد وقف کند. و همینطور هر ولیی نسبت به مولی علیه ا...
| ||
20/11/98/ (مسئله دهم تحریر: وقف ولیّ بر مولی علیه). /بحث در مسئله دهم تحریر بود که اگر پدری بر اولاد صغارش چیزی را وقف کند که تحت ید خودش هست، اینجا گفتند که به قبض حادث جدید احتیاجی نیست. نگفتند به قبض احتیاج نیست بلکه گفتند به قبض حادث جدید احتیاجی نیست. بعد احتیاط کردند به اینکه احوط أن یقصد کون قبضه عنه، که این قبض که حاصل هست تغییر بدهد نیتش را به اینکه نیت کند که قبض از مولی علیه دارد می کند. ب...
| ||
21/11/98/ (مسئله دوازدهم تحریر: قبض متولی). /مسئله 12: فیما یعتبر أو یکفی قبض المتولی کالوقف علی الجهات العامة لو جعل الواقف التولیة لنفسه لا یحتاج الی قبض آخر و یکفی ما هو حاصل، و الاحوط بل الاوجه أن یقصد قبضه بما أنه متولی الوقف. /در اینجا دو نکته وجود دارد: در جائی که متولی باید قبض کند یعنی قبض کس دیگری فائده ندارد یا نیست، یا در جائی که قبض متولی کفایت می کند، چون در عدلش قبض خود فقراء را مثلا پ...
| ||
27/11/98/ (ماهیت قبض). /فروعات بحث قبض عمدتا گذشت./ولی یک بحثی در خود ماهیت قبض لازم است و لو اجمالا. در بیع بحث قبض به تفصیل مطرح می شود. البته در بیع خصوصیات خاص خود بیع هم وجود دارد، ولی بسیاری از بحث هایی که در آنجا انجام می دهند در بحث وقف هم می آید. بحث این است که اصلا خود قبض چیست؟...
| ||
۲۸/11/98/ ادامه ماهیت قبض /انتهای بحث ما از فروعات مربوط به قبض به اینجا رسید که حقیقت قبض چیست. /در بحث بیع مرحوم شیخ رحمه الله و علمای قبل از ایشان قدس الله انفاسهم الزکیه به بحث قبض پرداخته اند یا تحت عنوان قبض یا تحت عنوان تسلیم. منتهی در بیع خصائصی وجود دارد که عینا در وقف همه اش نمی آید، منتهی برخی از آن بحث ها در اینجا هم هست. خصوصا که ما در وقف تعبیر ما لم یقبضوا هم داریم، تعبیر تسلیم و سلّم هم داری...
| ||
29/11/98/ قبل از اینکه وارد بحث بعدی شویم، نکته ای از بحث قبض باقی مانده است که مناسب است تذکر داده شود./ماهیت اقباض/ما بحث قبض را تمام کردیم و ذیل بحث قبض هم ماهیت قبض را در حدی که اجمالش میسور بود تبیین کردیم. نکته ای که باید اضافه کنیم بحث اقباض است. ما در بحث قبض دیدیم که این پرسش مطرح است که آیا قبض، فعل بایع است یا فعل مشتری؟/ظهور اولی اش بر حسب بعضی تعابیر فعل مشتری است، بعضی ها هم مثل صاحب کاشف الرم...
| ||
20/01/99/ مسئله 15: لزوم تأبید در وقف/تبریک مناسبات و بیاناتی پیرامون مشکل کرونا/امروز اولین جلسۀ بحث در سال جدید شمسی است که به {دلیل عدم امکان تشکیل کلاس حضوری} به صورت غیر حضوری بر گزار می گردد./به همین مناسبت تبریک و تهنیت عرض می کنم حلول سال جدید را، و از خداوند متعال می خواهیم امسال را سالی پر از برکت و توفیق و توأم با سلامتی و صحت برای همه مردم عزیز ما قرار دهد./همچنین تبریک و تهنیت هم عرض می کنم ماه...
| ||
23/01/99/ ادامه مسئله 15: اشتراط تأبید و دوام در وقف/بحث ما در فرع 15 تحریر الوسیله بود که از شرائط وقف دوام و تأبید است به معنای عدم توقیت بمدة خاصة./ادامه بررسی استدلال به اجماع بر شرطیت تأبید/گفته شد که چهار دلیل بر این مسئله اقامه شده است: اجماع، دخالت تأبید در مفهوم وقف به معنای تقوم مفهوم وقف به عدم توقیت، روایات خاصه ای که ادعا شده است بر تأبید دلالت دارد و چهارمین دلیل برهان اختصاصی مرحوم شیخ...
| ||
25/01/99/ ادامه مسئله 15: شرطیت تأبید در وقف به معنای عدم توقیت به مدت/خلاصه گذشته: بحث در اشتراط وقف به تأبید به معنای عدم توقیت به یکسال و مانند آن است. به این صورت که اگر در وقف شرط کنند که برای یکسال باشد این وقف باطل است./بیان شد که به نظر می رسد می توان اجماع فقهاء را از کلماتشان تحصیل نمود علاوه بر اینکه این اجماع در کلمات برخی از فقهاء نقل نیز شده است./همچنین گذشت که برخی از فقهاء ظاهرا در اصل تحقق ...
| ||
27/01/99/ ادامه مسئله 15: شرطیت تأبید به معنای عدم توقیت بمدة در وقف/خلاصه گذشته:/بحث در تحقق اجماع در مسئله اول در باب توقیت در وقف بود که مسئله 15 تحریر است./سوال این بود که آیا انشاء وقف الی مدة منتهی بقصد الوقفیة، به صورت وقف صحیح است و وقف واقع می شود یا نه؟/البته بعد الفراغ از این جهت در مورد صحت آن به صورت حبس نیز بحث می شود....
| ||
30/01/99/ ادامه مسئله 15: شرطیت تأبید به معنای عدم توقیت بمدة در وقف/خلاصه گذشته:/عرض کردیم در خصوص اجماعی که به عنوان مستند اشتراط تابید در وقف ذکر می شود، گاهی در اصل تحقق اجماع تشکیک می شود. که بحث آن گذشت و روشن شد که این تشکیک درست نیست. وظاهرا قول به خلاف نه در میان قدماء و نه متأخرین و نه متأخری المتأخرین نداریم. همانطور که کلام صاحب جواهر را در انتهاء جلسه گذشته خواندیم و دیدیم که به صورت قاطع می فر...
| ||
1/02/99/ ادامه مسئله 15: شرطیت تأبید به معنای عدم توقیت بمدة در وقف/خلاصه گذشته:/بحث در مسئله 15 تحریر در مورد یکی از شرائط وقف یعنی تأبید به معنای عدم توقیت بود. البته در مسئله 16 نیز معنای دیگر تأبید یعنی عدم وقف علی من لم ینقرض بحث می شود./در استدلال بر این شرط، چند دلیل مختلف ارائه شده است. اولین دلیلی که طرح کردیم اجماع بود که به تفصیل بحث شد./در ذیل بحث عرض کردیم این نکته باید روشن بشود که اگر ادله د...
| ||
3/02/99/ مسئله 15: اشتراط تأبید در وقف/خلاصه گذشته/بحث در ادله ای بود که برای اثبات تأبید در وقف مطرح شده است./دلیل دومی که برخی مطرح کرده اند دخالت تأبید در مفهوم وقف است. اینکه این دخالت چه اثری دارد و چرا موجب بطلان وقف الی سنة و الی مدة می شود این را توضیح می دهیم./در جلسه گذشته بحث شد که در ابتدا لازم است فرمایش این بزرگواران اصلاح شود به این صورت که باید مراد از دخالت تأبید در مفهوم را دخالت تأبید در...
| ||
6/02/99/ شرطیت تأبید به معنای عدم توقیت بمدة در وقف/روایت چهارم: صحیحۀ صفوان/روایت چهارم، روایت دیگری است از امام کاظم علیه السلام در باب دهم از ابواب الوقوف والصدقات که عنوان باب این است: «باب کیفیة الوقوف والصدقات و ما یستحب فیها و جملة من احکامها». در روایت چهارم این باب روایتی است مفصل از امام کاظم علیه السلام که مضمونش وقفهای متعددی است که ایشان انجام می دهند، مکانش را معلوم می کنند و کسانی که...
| ||
8/02/99/ مسئله 15: اشتراط تأبید در وقف/خلاصه مباحث گذشته/بحث در اشتراط وقف به دوام بود که در کتب فقهاء یکی از شرائط وقف شمرده شده است. همانطور که قبلا عرض شد در بحث دوام یک معنایش در مسئله 15 مطرح شده که عبارت است از عدم توقیت در وقف، به این صورت که نمی شود وقف محدود مثلا به یک سال انشاء کرد. و معنای دیگرش وقف علی من لم ینقرض است. یعنی وقف باید بر کسانی باشد که منقرض نشوند. که البته این محل اختلاف است و در...
| ||
10/02/99/ مسئله 15: اشتراط تأبید در وقف/خلاصه گذشته/بحث در اشتراط وقف به دوام بود./رسیدیم به فرمایش مرحوم شیخ انصاری اعلی الله مقامه، که یک استدلال تقریبا بدیعی است، گرچه در کلام فقهاء سابقه دارد، در کلام جامع المقاصد و شهید ثانی به آن تعرض شده است، منتهی به صورت خیلی کوتاه. برخی عبارتهای دیگر هم در کلمات فقهاء یافت شده است که آنها را انشاء الله متعرض می شویم. اما تا جائی که مطلع هستیم کسی که به تفصیل این م...
| ||
13/02/99/ مسئله 15: اشتراط تأبید در وقف/خلاصه مباحث گذشته/بحث ما در اشتراط وقف به دوام بود. رسیدیم به استدلال مرحوم شیخ انصاری اعلی الله مقامه الشریف مبنی بر اینکه الملک لا یقبل التوقیت. و لذا بر این اساس بعد از فراغ از اینکه وقف تابید است فرمودند واضح است که دوام شرط در وقف است. البته تملیک بودن وقف خود بحث مهمی است. اما بر فرض اینکه وقف تملیک باشد ـ لااقل در وقف خاص ـ این استدلال مرحوم شیخ مطرح می ...
| ||
15/02/99/ مسئله 15: اشتراط تأبید در وقف/خلاصه گذشته/بحث ما در فرمایش مرحوم شیخ انصاری اعلی الله مقامه الشریف در کیفیت تأبید و دوام در وقف بود. استدلالهای مختلف را برای اشتراط دوام دیدیم، آخرین استدلال فرمایش مرحوم شیخ انصاری بود که ملخصش این بود که ملکیت قابل توقیت نیست./فرمایش ایشان را به تفصیل در تقریرات مرحوم محقق رشتی دیدیم. مرحوم آخوند در رساله وقفشان اشکالات متعددی را به ایشان وارد کرده بود که آنها را...
| ||
17/02/99/ مسئله 15: اشتراط تأبید در وقف/خلاصه مباحث گذشته/بحث در بیان مرحوم شیخ انصاری نسبت به نحوه مالکیت بطون در وقف ترتیبی یا ترتبی بود. ورود در این بحث به خاطر نقضی بود که بر ادعای مرحوم شیخ مبنی بر عدم قابلیت ملکیت برای تقیید وارد کردند. ناقض ادعا کرد مدعای مرحوم شیخ هم ثبوتا نادرست است، و هم اثباتا تقیید ملکیت در باب وقف واقع شده است. زیرا در وقفهایی که بطون متوالی دارد هر بطن به حسب وقف واقف مالک می ...
| ||
19/03/99/ مسئله 15: اشتراط تأبید در وقف/خلاصه مباحث گذشته/بحث در فرع 15 تحریر الوسیله در مورد وقف موقت بود. در متن تحریر آمده بود که اگر وقف موقت باشد یعنی غایتی مانند یک سال یا ده سال داشته باشد باطل است./در طی بحث گفتیم اولا باید بحثی راجع به اشتراط وقف به تأبید صورت گیرد و بعد از اینکه این اشتراط ثابت شد، باید بحث کنیم که آیا می شود وقف را به نحو موقت انشاء کنیم به قصد وقفیت؟ و اگر ممکن است آیا وق...
| ||
