سال (98)
استاد آملی لاریجانی
استاد آملی لاریجانی
جهت مشاهده تقریر روی نام جلسه بزنید
برائت اولین اصل از اصول عملی است و انشاءالله اصول عملیه را به ترتیب بیان خواهیم کرد./روش علمای اصول این است که در مقدمه بحث برائت، نکاتی را ذکر میکنند و اینها یکسان نیستند و مختلف هستند و ما به حسب مقدور بیان میکنیم./قبل از ورود در مقدمات، یک نکته راجع به روش بحث خودمان و کتابهایی که بحث میشود و علمایی که مورد بحث قرار میگیرند، بیان میکنیم....
| ||
01/07/98/ بحث در نکاتی بود که محققین اصولی قبل از ورود در بحث برائت طرح کرده اند که برخی مربوط به تمام اصول عملیه و برخی نیز مرتبط به مباحث کلی برائت است./امر اول: تاریخچه مباحث اصول عملیه/یک بحث تاریخی راجع به مفهوم اصل عملی است که شهید صدر مطرح کردند و ما در جلسه قبل مقداری بحث کردیم که البته یک تاریخچه اجمالی است که بررسی مطالب مطرح شده از جانب ایشان نیازمند فحص و تحقیق بیشتر است....
| ||
06/07/98/ بحث در امر سوم از مقدماتی بود که در صدر بحث برائت مورد بحث قرار میگیرد (که وجه تقدیم امارات بر اصول بود). البته این بحث همانطور که عرض کردیم در مواضع دیگری نیز بحث میشود مثل اول تعادل و تراجیح و همچنین بحث استصحاب که عمده همین جاست. در همین جا هم مرحوم نائینی نیز تقریبا بالاجمال بحث کرده اند اما شهید صدر به تفصیل بیشتری مورد بحث قرار داده اند....
| ||
07/07/98/ بحث در فرمایش مرحوم نائینی بود ایشان فرق بین اماره و اصل سه فارق را بیان کردند://فارق اول: شک در امارات، مورد است ولی در اصول موضوع است.//فارق دوم: اماره که میخواهد موضوع دلیل حجیت قرار بگیرد خودش باید کاشف باشد ولو کشف ظنی و ناقص تا بعد دلیل حجیت و اعتبار آن کشف ناقص را تمام کند ولو در وعاء تشریع. یعنی مورد قابل برای دلیل حجیت جایی است که اماره خودش کاشفیت ذاتی داشته باشد به خلاف اصول که یا کاشفی...
| ||
08/07/98/ ادعائی مطرح بود که فرق اماره و اصل در این است که شک در مورد اماره و در موضوع اصل اخذ شده است./حال بحث در اشکالی بود که شهید صدر ره و مرحوم آقای خوئی بر این ادعاء وارد کردند./شهید صدر ره بر آقای نائینی ره اشکال کرده بودند و مرحوم آقای خوئی ره نیز فرمودند که مشهور بین اصولیین همین نکته است....
| ||
09/07/98/ بررسی نظریه مرحوم نائینی راجع به جعل اصالی طریقیت امارات بحث در بررسی فرمایش مرحوم نائینی بود. ایشان مجعول در امارات را احراز و کاشفیت قرار داده و آن را مثل زوجیت و ملکیت مجعول بالاصاله دانسته است و ما باید این نظریه را بررسی کنیم (و اگر از این عبور کنیم مفاد فرمایش ایشان به صورت کامل روشن نمیشود)....
| ||
13/07/98/ بررسی نظریه محقق نائینی ره در جعل اصالی طریقیت در امارات بحث در بررسی فرمایش مرحوم نائینی بود که یکی از ارکان تمایز بین اماره و اصل را علمیت و کاشفیت در اماره و جری عملی در اصل (بدون اینکه جعل علمیت شده باشد تا بخواهد موضوع آثار علم قرار گیرد) قرار دادند....
| ||
- |
||
گزارش کلی از مباحث گذشته بحث کلی راجع به فرمایشات مرحوم نائینی بود که کیفیت تقدم امارات بر اصول را تحلیل میکردند. مطلب از کلام مرحوم صدر شروع شد و به بحث های مهمتر رسید که عرض کردیم ایشان واقعا فرمایشات مرحوم نائینی را ذبح کرده بود و فقط در بیان نظریه ایشان، یک جمله و یک مطلب آورده بود (و حال آنکه مرحوم نائینی سه مطلب را به عنوان فارق اماره و اصل بیان کرده بودند) و لذا به ایشان اشکال کرده بود....
| ||
16/07/98/ گزارش مبنای محقق نائینی ره در تقدم امارات بر اصول فرمایش مرحوم نائینی تمام شد و همانطور که بحث کردیم اشکالات مرحوم عراقی و مرحوم اصفهانی یا وارد نیست یا قابل اصلاح است و میتوان از برخی از ادعاهای مرحوم نائینی مثل حکومت واقعیه ادله حجیت امارات بر اصول عقب نشینی کرد و اصل مبنا را حفظ کرد....
| ||
18/08/98/ بررسی نظریه مرحوم نائینی در فارق بین امارات و اصول اجمالی از بحث گذشته بحث در مقدماتی بود که علماء قبل از ورود در بحث برائت بیان میکنند و گرچه برخی از اینها خیلی مهم نیست ولکن برخی مهم است مثل بحث فارق بین امارات و اصول و حکومت امارات بر اصول که بحث قبل از تعطیلات راجع به همین بود....
| ||
19/08/98/ موضوع: (بررسی تتمیم کشف در ادله حجیت امارات). بحث ما در مایز بین امارات و اصول که بحث فوق العاده مهمی است و در نحوهی حکومت امارات بر اصول بود و فرمایش مرحوم نائینی را بحث می کردیم و بحث از فرمایش ایشان تمام شد....
| ||
20/08/98/ موضوع: (بررسی انکار وجود حکم در باب حکم ظاهری). بحث در فرمایش مرحوم امام بود در اشکالاتی که بر محقق نائینی وارد کردند. البته بحث ایشان در اصل، جمع بین حکم ظاهری و واقعی است، منتهی اشکالاتی که آنجا بر محقق نائینی وارد کردند فارقی را که محقق نائینی برای امارات و اصول طرح کرده بود را مخدوش می کند....
| ||
21/08/98/ موضوع: (بررسی نظریه عدم جعل در حجیت امارات). ملخص کلام مرحوم امام بحث در فرمایش مرحوم امام بود در اشکالی که بر محقق نائینی کردند و بحث در ملاحظاتی بود که در فرمایش ایشان هست. ملخص کلام ایشان این بود که به خلاف تصور مرحوم نائینی که قائل بودند شارع در موارد احکام ظاهری در مثل حجج و امارات، جعل علم و احراز و یا جعل وسطیت در اثبات کرده است، شارع در احکام ظاهری اصلاً هیچ جعلی ندارد و نه جعل حکم تکلیفی...
| ||
25/08/98/ موضوع : (اثبات جعل در امضاء امارات عقلایی بر اساس تحلیل حقیقت حکم ظاهری). خلاصه بحث گذشته بحث در اشکالاتی بود که مرحوم امام بر محقق نائینی در بحث جمع بین حکم ظاهری و واقعی وارد کرده بودند و نتیجه اش به نحو طبیعی در راهی که مرحوم نائینی برای بیان فرق بین امارات و اصول پیشنهاد کردند، ظاهر شد. ادعای محقق نائینی در بیان فارق جزو اصلی ترین ادعاهای مرحوم نائینی در بیان این فرق این بود که مجعول در باب ا...
| ||
26/08/98/ موضوع: (نظریات در باب فرق بین امارات و اصول). جمع بندی نظریه اول در فرق بین امارات و اصول(محقق نائینی) بحث ما در فرمایش مرحوم نائینی تمام شد. نظریه ی اولی بود که در فرق بین امارات و اصول و نحوه ی حکومت امارات بر اصول مطرح شد، گرچه بحث حکومت یا ورودش مربوط به مباحثی چون حجیت خبر ثقه و حجیت ظهور یا استصحاب و یا تعارض می شود همانطور که عده ای همچون نائینی در آنجا بحث کردند، اما در اینجا که بحث فرق ب...
| ||
27/08/98/ بررسی نظریه شهید صدر در باب احکام ظاهری/بحث در نظریه شهید صدر بود در حکم ظاهری و در تاثیری که این نظر در تبیین ماهیت امارات و اصول می گذارد./شهید صدر معتقد است نظری که در باب حکم ظاهری دارد، در تعیین ماهیت امارات و اصول به نحو کاملاً عمیقی تاثیر می گذارد؛ به طوری که می توانند بر اساس آن روح و عمق آنچه را که اصولیون در این باب طرح کردند، مطرح کنند. بلکه بر این اساس اشکال کردند بر مرحوم نائینی و مرح...
| ||
28/08/98/ موضوع: (بررسی ملاکات جعل حکم ظاهری). /بحث در فرمایش شهید صدر بود. عرض کردیم که ایشان یک مبادی را در جمع بین حکم ظاهری و واقعی تنقیح کردند که در آنجا باید محل بحث قرار بگیرد و گرفته است و در اینجا هم مبنیاً بر آنها یکسری مطالب را فرمودند....
| ||
02/09/98/ موضوع: (تعیین مجعول در اصول محرزه). /خلاصه مطالب گذشته/بحث در مقدمه ی سوم از مقدمات بحث اصول عملیه و در فرق بین اصول محرزه و دیگر اصول بود. عمدتاً هم مقصود مثل استصحاب است که در آن شک به منزله ی یقین یا مشکوک به منزله ی متیقن تنزیل شده. البته اگر کسی قاعده ی فراق و تجاوز را هم اصل بداند، طبیعتاً از این سنخ می شود. لذا بحث مهمی واقع شده است که همانطور که در امارات بحث شد که مجعول در امارات چیست و ف...
| ||
03/09/98/ موضوع: (تعیین مجعول، در اصول محرزه). /خلاصه مطالب گذشته (جمع بندی کلام مرحوم نائینی در فرق اصول محرزه و غیر محرزه)/بحث در مقدمه سوم بود راجع به فرق اصول محرزه و اصول غیر محرزه. بحث در فرمایش مرحوم نائینی بود که چه فرقی بین این دو قسم از اصول عملیه قرار دادند....
| ||
04/09/98/ موضوع: (تنقیح نظر محقق نائینی در اصول محرزه). /خلاصه مطالب گذشته/بحث در تنقیح نظر محقق نائینی در تبیین اصول محرزه بود. فرمایش ایشان را در فوائد الاصول و اجود التقریرات دیدیم و اینها با هم فرق داشتند.//در اجود التقریرات ظاهر کلام ایشان این است که در اصول محرزه مثل استصحاب یا اخواتش (اگر قائل شدیم در قاعده ی تجاوز و فراق هم هست)، در آنجا هم احراز و وسطیت در اثبات مانند امارات جعل می شود و فقط فرقش ا...
| ||
05/09/98/ موضوع: (ثمرات بحث از تفاوت اصول محرزه با اصول غیرمحرزه). /خلاصه مباحث گذشته/فرمایش مرحوم نائینی را در بیان اصول محرزه دیدیم و نتیجه این شد که در جعل احرازی که ایشان می فرماید یا شیوه ای که خود ایشان برای جعل احراز بیان کرده است که محتمل است مقصود با بیانی که دیروز کردیم، جعل احراز دو گونه باشد. نه اینکه جعل احراز مقید و احراز من حیث جری عملی باشد که یک امر مستبعدی باشد، بلکه در امارات به گونه ای ج...
| ||
09/09/98/ موضوع: (فارق امارات و اصول عملی شرعی با اصول عملیه عقلی). /خلاصه مباحث گذشته (مقدمه چهارم)/بحث در مقدمه ی چهارم از مقدماتی بود که در قبل از شروع بحث از اصول عملیه بحث می کنیم. مقدمه ی چهارم راجع به فرق اصول عملیه ی شرعی و امارات از سویی و اصول عملیه عقلی بود و تبیین نسبت اینها بود. علی الاجمال عرض کردیم که اصول عملیه شرعی و امارات، از آن جایی که موضوع اصول عملیه عقلی را رفع می کنند و بر آنها وارد ...
| ||
10/09/98/ موضوع: (بررسی نظریه مرحوم سید در باب ماهیت امارات). /کلام شیخ در عدم قابلیت اعتباری اماریت برای شک/مقدمه ی پنجم که دیروز عرض کردیم، بیان فرمایشی از مرحوم شیخ اعلی الله مقامه است که در رسائل در همین شروع بحث اصول عملیه و برائت فرموده اند که قطع خودش بذاته حجت است و ظن حجیت و طریقیت ذاتی ندارد و با دلیل می شود آن را حجت کرد....
| ||
11/09/98/ موضوع: (تنقیح معنای شک در باب اصول عملیه). /خلاصه نظریه مرحوم صاحب عروه در باب امارات/دیروز فرمایش مرحوم شیخ را بررسی کردیم که فرمودند در مورد شک نمی توانیم شک را دلیل معتبر قرار بدهیم. بیانات مختلف که در تفسیر کلام ایشان بود، بررسی کردیم. در این میان دیدیم که مرحوم سید مطلبی را به ایشان نسبت دادند که امارات و دلیل را طور دیگری تفسیر و تبیین کردند. تفسیری بر خلاف مرحوم شیخ و عده ای از محققین تابع ...
| ||
12/09/98/ موضوع: (حصر اصول عملیه). /حصر عقلی در موارد اصول و استقراء در حکم اصول/در کتاب‍های اصولی قبل از ورود به بحث، طرح میکنند که اصول عملیه چهارتا هست. برخی می‍فرمایند: «العمدة فیها اربعة»[1] و بعد از آن برخی از استثنائات را بحث میکنند. بعد هم گاهی میگویند موارد اصول به صورت حصر عقلی این چهار مورد است./گاهی در وهله‍ی اولی یک تهافتی بین این گونه صحبت‍ها دیده میشود؛ که گاهی گفته میشود که عمده در آنها...
| ||
17/09/98/ موضوع: (تنقیح کلام محقق عراقی در مجاری اصول عملیه). /خلاصه مطالب گذشته (مقدمه هفتم؛ مجاری اصول عملیه)/بحث در مقدمه ی هفتم بود که مجاری اصول بود. در تنقیح مجاری اصول عملیه هم در نفس این تقسیم اختلاف نظر است و هم در برخی از احکامی که مترتب بر این تقسیم می شود اختلاف وجود دارد.//این تقسیمات را هم در اول بحث قطع می آورند به لحاظ تنقیح مجرای احکامی که قطع و ظن و شک دارد و هم در اول اصول عملیه، در بخش ت...
| ||
18/09/98/ موضوع: جعل داعی امکانی در تکلیف (نظریه محقق اصفهانی). /خلاصه مطالب گذشته/در جلسه‌ی قبل دیدیم یک اشکالی بر موارد مذکور برای اصول عملیه ذکر کردهاند؛ مبنی بر تداخل برخی از اقسام در برخی از اقسام دیگر. مستشکلی گفته بود که آنچه موضوع تخییر شمردید مثلاً در دوران امر بین محذورین، موضوع برائت و اصالة الاباحه ی ظاهری هم هست؛ به این بیان که در مورد دوران امر بین محذورین که ما یک علم اجمالی داریم بین محذوری...
| ||
19/09/98/ موضوع: (جایگاه قاعده ی طهارت در مسائل علم اصول). /خلاصه بحث گذشته (جمع بندی مقدمه هفتم؛ مجاری اصول علمیه)/بحث ما در مقدمه‌ی هفتم که راجع به مجاری جریان اصول عملیه بود، تمام شد. نتیجه این شد که ما با توجه به اینکه اجتهادمان در مجاری اصول عملیه تأثیرگذار است، نمی‌توانیم مجرای خاصی را به نحو حصر عقلی تنقیح کنیم چون این مجاری که ذکر شد، اجتهاد در اصول عملیه در چارچوب این مجاری تأثیرگذار است. به‌علاوه ...
| ||
23/09/98/ موضوع: (لزوم یا عدم لزوم تکثیر در شبهات در بحث برائت). /خلاصه بحث گذشته (مقدمه نهم؛ داخل نبودن قاعده‌ی طهارت در مسائل اصولی)/بحث در کلام مرحوم آخوند بود درباره‌ی توضیح اینکه چرا قاعده‌ی طهارت در اصول عملیه بحث نمیشود و اینکه چرا در زمره‌ی اصول عملیه‌ای که مورد بحث واقع میشود، ادراجش نکردند./مرحوم آخوند در متن کفایه، دو طریق را برای این مسئله ذکر کردند....
| ||
24/09/98/ موضوع: (کبروی یا صغروی بودن بحث های مطرح در برائت). /خلاصه بحث گذشته (مقدمه دهم؛ تکثیر در شبهات)/بحث در مقدمه‌ی دهم بود که آیا مسائلی که در طی بحث برائت بحث میشود، به لحاظ ادله‌ای که اقامه شده و به لحاظ مبدأ شک ما که اجمال نص یا فقدان نص یا تعارض نصین باشد یا شبهه‌ی موضوعیه باشد، متکثر است یا نه؟/در اینجا دو نظر مختلف برای کیفیت تدوین مسائل وجود دارد. یکی نظر مرحوم شیخ انصاری در رسائل است که ایشا...
| ||
25/09/98/ موضوع: (نقد شهید صدر به بدیهی انگاری برائت عقلی). /سیر بحث در حق الطاعة /بحث ما امروز در اصل مسائل برائت است و همانطور که دیروز عرض کردم حسب روشی که اصولیین ما داشته‌اند اول از آیات و روایات بحث میکردند و بعد از آن دعوای اجماع بر برائت و بعد از آن بحث عقل را مطرح میکردند....
| ||
26/09/98/ موضوع: (تنقیح رابطه‌ی حق، بایستی و استحقاق عقاب). /خلاصه بحث گذشته (دیدگاه شهید صدر در نقد کلام اصولیین)/بحث در نظریه‌ی حق‌الطاعة مرحوم شهید صدر بود. ایشان در ابتدای بحث اصول عملیه مسیر را اینگونه طی کردند که ابتدا بیانی از حق‌الطاعة دارند و بعد از آن رجوع به بحث قطع آنجایی که بحث معذریت و منجزیت مطرح است، میکنند و یک تحلیلی از فرمایش اصولیین ارائه میکنند که اینها دو قضیه را از هم‌جدا و منفصل بح...
| ||
30/09/98/ موضوع: (ملاک بودن هتک مولا در استحقاق عقاب). /خلاصه بحث گذشته (نظریه شهید صدر؛ برگشت حجیت به دائره‌ی حق مولویت)/بحث ما در فرمایش شهید صدر در بحث حق‌الطاعة بود. در اول بحث برائت که ایشان مبحث حق‌الطاعة را مطرح میکنند، سه مرحله را عبور میکنند....
| ||
01/10/98/ موضوع: (بررسی عبارات تقریرات شهید صدر در واقعی ندانستن حق). /خلاصه بحث گذشته /بحث در حق‌الطاعة بود و در نقد دومی که بر شهید صدر داشتیم. به نظر بنده ایشان بین قضیه‌ی استحقاق عقاب و قضیه‌ی حق‌الطاعة خلط کردند با اینکه اینها دو قضیه با دو موضوع جدا هستند. دیروز دوستان فرمودند که شهید صدر در تقریرات عبدالساتر مطلبشان با مطلب ما یکی است؛ یعنی حق‌الطاعة را یک امر واقعی می‌دانند. علاوه بر اینکه فرمودن...
| ||
02/10/98/ موضوع: (نقد کلام شهید صدر در حق‌الطاعة). /عبارات شهید صدر در یکی دانستن حق الطاعة و حجیت. /در بحث حق‌الطاعة فرمایش شهید صدر این بود که اگر ما به اشتباهی که اصولیین در بحث تنجیز مرتکب شده اند که بحث تنجیز را از بحث مولویت و حق‌الطاعة جدا کردهاند، توجه بکنیم و این اشتباه را برطرف کنیم و توجه کنیم که تمام مسئله به دائره‌ی مولویت مولا و حق‌الطاعة برمی‌گردد و مسئله‌ی تنجیز با مسئله‌ی حق‌الطاعة فرقی نم...
| ||
03/10/98/ موضوع: (بررسی بیان آیت الله حائری در نقد تفکیک حق مولویت و حجیت در کلام اصولیین). /خلاصه بحث گذشته /بحث به اینجا منتهی شد که میشود دو نظریه را در مقابل هم مطرح کرد. یکی نظریه ایشان است که فرمودند حق‌الطاعة و مولویت مولا یک حق ثابتی است که فقط روی انکشاف رفته است و موارد عدم انکشاف خارج از اوست و حقیقت تنجیز و بایستی امتثال همین مولویت و حق‌الطاعة است....
| ||
07/10/98/ موضوع: (بی ارتباط ندانستن حجیت قطع و مولویت مولا در کلام اصولیین). /خلاصه بحث گذشته (اشکال آقای حائری به اصولیین؛ به شرط محمول بودن) /بحث در این بود که شهید صدر یک بیان لااقل به ظاهر قانع کننده‌ای آوردند بر اینکه بحث حق مولویت مولا و حق الطاعة مولا مقدم است بر بحث معذریت و منجزیت و اگر آن بحث طرح شود، دیگر جایی برای بحث منجزیت به خصوصه وجود ندارد. اصلاً بحث منجزیت و معذریت قطع و ظن و امثاله بازگشت...
| ||
08/10/98/ موضوع: (لزوم یا عدم لزوم تبعیض در مولویت در قول به قبح عقاب بلابیان). /خلاصه بحث گذشته (سیر بحث شهید صدر در حق‌الطاعة) /بحث در فرمایش در نظریه حق‌الطاعة شهید صدر بود. سعی ما این است که مرحله‌ی اول بحث با ایشان را امروز تمام کنیم. بحث ما اینگونه شروع شد که شهید صدر در اول بحث برائت که برائت عقلی را مقدم داشتند؛ سه جور بحث کردند. یکی اینکه خواستند حق‌الطاعة را به عنوان حکم عقلی در مقابل قبح عقاب ب...
| ||
09/10/98/ موضوع: (مبتنی نبودن سعه‌ی حق الطاعة بر آکدیت ملاک). /نقد هفتم: عدم تلازم بین آکدیت ملاک و سعه‌ی حق الطاعة. /نقد آخری که بر بحث های شهید صدر وارد میکنیم راجع به سعه‌ی حق‌الطاعة است. به نظر ایشان سعۀ حق الطاعه مبتنی بر آکد بودن ملاکش است. ایشان ادعا کرده و تقریرات مختلف ایشان هم نقل کردند و شاید در دروس ایشان که حلقات باشد هم آمده باشد که هر‌گاه ملاک حق‌الطاعة آکد باشد، سعه‌ی دائره‌ی حق‌الطاعة أوسع...
| ||
10/10/98/ موضوع: (بررسی نحوهی جعل و امتثال در اباحه). /خلاصه بحث گذشته /بحث در حق‌الطاعة بود که شهید صدر مطرح کرده بودند. مرحله‌ی اول بحث ایشان تمام شد که مجموعه مباحثی بود که در قطع به تناسب بحث کرده بودند و آن را ریشه‌ی اشتباهاتی می‌دانستند که اصولیین در بحث تنجیز مرتکب شدند و منتهی شده است به این که قائل به قبح عقاب بلابیان بشوند و حق‌الطاعة را کنار بگذارند. ما از آن مسائل عبور کردیم و معلوم شد که تصور...
| ||
15/10/98/ موضوع: (نقد حق الطاعه). /بحث ما در حق‌الطاعة به اینجا منتهی شد که آیا در اباحه نیز مثل تکالیف دیگر می‌توانیم نوعی از مسئولیت و مراتب دیگر را مثل تنجیز، تصویر کنیم یا نه. این مسئله به این خاطر بود که یک شبهه‌ای در مورد حق‌الطاعة سالیانی پیش به نظر ما رسیده بود که در آن نوعی ناسازگاری درونی است....
| ||
22/10/98/ موضوع: (جایگاه حق الطاعة، وجوب اطاعت و وجوب عقلی ذات عمل در احکام). /خلاصه بحث گذشته، /بحث ما در نقدی بود که بر نظریه‌ی شهید صدر در حق‌الطاعة وارد شده بود. این نقد را سالیانی پیش به عنوان ناسازگاری دورنی حق‌الطاعة مطرح کرده بودیم. این نقد، نقد مهمی است از این جهت که عمده‌ی نقدهای بر شهید صدر بر اساس یک ادعایی است در مقابل ادعای حق‌الطاعة. شهید صدر می‌گوید حق‌الطاعة و افراد مقابل میگویند عقل ما قب...
| ||
23/10/98/ موضوع: تصویر تفویت ملاک در اباحه/خلاصه بحث گذشته/جلسه‌ی دیروز بحث کردیم که اباحه‌ی اقتضایی موضوع احکام عقلی است مثل وجوب و حرمت که موضوع احکام عقلی است. اباحه مثل وجوب و حرمت یک حکم واقعی است و وقتی به عبد واصل میشود، موضوع آثار عقلی از قبیل حق اطاعت و رعایت حکم مولا و عدم نقضش و لزوم عدم تفویت ملاک یا استحقاق عقاب در فرض تفویت ملاک قرار میگیرد. اینها آثاری است که در وجوب و حرمت است و به نظر می...
| ||
24/10/98/ موضوع: (نقد اشکال ناسازگاری دورنی در کلام آیت الله حائری). /بحث ما در بیان اشکال بر شهید صدر تمام شد و البته برخی از نکات هم شاید در پاسخ از نقدها روشن شود. از حالا ما سه نقد را بررسی میکنیم. یکی نقد آقای حائری است که از فضلا هستند و نقد خوبی کردند و همان زمان سال 81 چاپ شد. این نقد هم دقیق تر است و هم منظم تر است و بعد هم دو نقد از فضلا و مدرسین که از اصدقای خودمان هستند را طرح میکنیم. البته با...
| ||
28/10/98/ موضوع: (نقد و بررسی اشکالات برخی معاصرین به نقد ناسازگاری درونی). /خلاصه بحث گذشته /بحث در اشکالاتی بود که ما بر مسلک حق‌الطاعة مطرح کرده بودیم به عنوان ناسازگاری درونی و ادعای ما این است که با دو استدلال نظریه‌ی حق‌الطاعة یک ناسازگاری درونی پیدا می‌کند. استدلال اول ما این بود که میتوان در اباحه نیز مثل وجوب و حرمت، تصویر نقض و تفویت ملاک شود و لذا نسبت به اباحه نیز مثل وجوب و حرمت، رعایت احترام ...
| ||
29/10/98/ موضوع: (اشکال تنافی در لوازم وجوب و اباحه اقتضایی). /خلاصه بحث گذشته/اشکال اول ما به فرمایش شهید صدر از جهت ناسازگاری درونی حق‌الطاعة تمام شد. ملخص اشکال اول این بود که حق‌الطاعة در ناحیه‌ی اباحه هم قابل تصویر است از این جهت که نقض اباحه به معنای ترخیص و ارخاء عنان تصویر میشود و از این جهت که تفویت ملاکی در اباحه تصویر میشود؛ هم به صورت اختیاری و هم غیر اختیاری. بنابراین نوعی از تنجیز به معنای ا...
| ||
30/10/98/ موضوع: (بررسی پاسخ برخی از فضلای معاصر به نقد دوم). /خلاصه بحث گذشته (نقد دوم و جواب برخی از معاصرین) /بحث در استدلال دومی بود که در نقد نظریه‌ی حق‌الطاعة عرض کرده بودیم. استدلال دوم این بود که ما حتی اگر در اباحه‌های اقتضائی تنجیز را نیاوریم و حکم عقل بر اینکه مطلبی را بر عهده‌ی انسان قرار دهد، نداشته باشیم، تعذیر را داریم؛ یعنی اگر شارع اباحه در مورد چیزی داد و مباح کرد، عقل لا‌محاله آن مورد را...
| ||
13/11/98/ موضوع: (اشکال نقضی و حلّی آیت الله حائری به نقد ناسازگاری درونی). /بحث ما در نقد نظریه حق‌الطاعة بود و به این بحث رسیدیم که یک تضاد درونی در نظریه حق‌الطاعة وجود دارد. برای تبیین این ناسازگاری مسیر طولانی را طی کردیم تا اینکه پاسخ برخی از فضلای معاصر را به این ناسازگاری بررسی کردیم و دیدیم که پاسخشان به این نقد درست نیست. باقی ماند فرمایش آقای حائری در نقد این نظر که بخشی از آن قبلاً گذشته است و ب...
| ||
14/11/98/ موضوع: (بررسی نقض های ادعا شده بر نقد ناسازگاری). /نقوض مطرح از سوی آیت الله حائری به نقد ناسازگاری /در بحث ناسازگاری درونی نظریه حق‌الطاعة، مدافعان این نظریه یکسری بحث های حلی داشتند که گذشت و پاسخ به آن نیز گذشت. آقای حائری در ابتدای بحث‌شان سه نقض مطرح کردهاند و فرمودند که اگر ما این تصویر شما را در تزاحم بین مقتضای حق‌الطاعة در الزام و حق‌الطاعة در اباحه‌ی اقتضایی، اخذ کنیم، نقض‌هایی بر شما و...
| ||
15/11/98/ موضوع: (بررسی نقض احتیاط در شبهات قبل از فحص در نظریه قبح عقاب بلا بیان). /خلاصه بحث گذشته /بحث ما در نقض‌هایی بود که بر اشکال ما به شهید صدر وارد کرده بودند. طرفداران نظریه حق‌الطاعة گفته بودند که اگر ما این تلقی شما را که حق‌الطاعةِ احتمال وجوب و حرمت با احتمال اباحه‌ی اقتضایی مزاحمت می‌کند، بپذیریم، نقض‌هایی به خود شما وارد میشود به طوری که قائلین به قبح عقاب نیز نمی‌توانند پاسخگو باشند. سه مو...
| ||
19/11/98/ موضوع: (پاسخ به نقض نقد ناسازگاری به احتیاط در شبهات قبل فحص). /خلاصه بحث گذشته (نقض به احتیاط در شبهات قبل از فحص) /جلسه‌ی گذشته عرض کردیم که شاید مهم‌ترین اشکالی که به بحث ما در نقد شهید صدر وارد است، بحث شبهات قبل از فحص است. بقیه نقض‌ها که کرده بودند، همه پاسخ داشت. در این اشکال نسبت به شبهات قبل از فحص نقض کردند و گفتند که اگر شما نسبت به حق‌الطاعة می‌گویید که الزام عقل به احتیاط احتمالاً من...
| ||
20/11/98/ موضوع: (بررسی کلام برخی از معاصرین حول بحث حق الطاعة). /قبل از تمام شدن بحث حق‌الطاعة چند نکته در سیر بحث در کلمات وجود داشت که شاید تذکر این نکات مفید باشد، گرچه به نظر مجموعه مباحثی که تا به حال گذشته است، نتیجه‌ی اینها را نیز روشن می‌کند. نکته‌ی اول را دیروز عرض کردیم....
| ||
27/11/98/ موضوع: ( بررسی اصطلاح اباحه در کلمات اصولیین. /بحث ما در حق‌الطاعة تمام شده بود اما نکاتی در انتهای بحث آوردیم و آخرین نکته راجع به ماهیت اباحه بود که عرض کردیم این بحث، بحث لازمی است گرچه تلاش میکنیم به اختصار بحث کنیم. /ما در مورد اباحه‌ی اقتضایی در طی بحث‌ها، تا حدی که لازم بود بحث کردیم. آنچه که مختار خود ما بود در اباحه‌ی اقتضائی و حسب نظر شهید صدر بود بحث کردیم؛ چون می‌خواستیم در بحث حق‌ا...
| ||
28/11/98/ موضوع: (بررسی کلام محقق اصفهانی در اباحه). /بحث در تصویر اباحه‌ی اقتضائی و لا‌اقتضائی بود. این نکته را عرض می‌کنم که بحث ما در این جهت فقط در اصطلاح نیست که بخواهیم تشخیص دهیم یا اصطلاحی را جعل کنیم که اباحه‌ی اقتضائی و لا‌اقتضائی چیست. بلکه تصویر واقعی اباحه است به این معنا که آیا اصلاً تصویر میشود که اباحه اقتضائی یا لا‌اقتضائی باشد و آیا جعل در آن معنا دارد یا نه و این اثر مهم استظهاری در روای...
| ||
29/11/98/ موضوع: (تصویر جعل در اباحه‌ی لا اقتضائی). /خلاصه بحث گذشته /بحث در اباحه به این مسئله منتهی شد که در اباحه‌ی ظاهری ملاک کجا مستقر میشود و ملاک اباحه در کجاست. کلمات برخی از اصولیین مثل مرحوم آقای خوئی و برخی دیگر را آوردیم که فرمودند ملاک در نفس جعل است و عرض کردیم که این دچار یک مشکل اساسی است و آن مشکل این است که حکم در این صورت به نفس جعل باید ساقط شود. این اشکال یک اشکال واضحی است و در کل اصو...
| ||
26/01/99/ موضوع: سیر بحث در مسئله ی قبح عقاب بلا بیان/امروز اولین جلسه غیر حضوری اصول در سال جدید است به همین مناسبت حلول سال جدید را به همه‌ی دوستان تبریک و تهنیت عرض می‌کنم و از خداوند متعال می‌خواهیم قلوب همه‌ی ما را به انوار معرفت و محبت خودش و اهل بیت علیهم السلام هر روز بیش از پیش منور بفرماید و امسال را سال توفیق و تسدید و صحت و سلامتی و عافیت عنایت فرماید. همچنین تبریک و تهنیت عرض می‌کنم به مناسبت ا...
| ||
28/01/99/ موضوع: مراد از بیان در قاعده قبح عقاب بلا بیان/خلاصه بحث گذشته (نکته اول)/بحث ما در قبح عقاب بلابیان بود. قبل از اینکه فرمایشات مختلفی را که شهید صدر و صاحب منتقی مطرح کردهاند از جمله کلام شیخ انصاری، مرحوم نائینی و محقق اصفهانی را بیاوریم، عرض کردیم که باید در موضوع قبح عقاب بلابیان چند نکته را حل کنیم، تا ورود ما به این بحث‌ها روشن باشد.//یک بحث این بود که صیغه‌ای که معمولاً در آن صیغه و قالب...
| ||
31 /01/99/ موضوع: بررسی مقصود از «بیان» در برائت عقلیه/خلاصه بحث گذشته/بحث ما در قبح عقاب بلابیان بود، منتهی عرض کردیم که قبل از طرح آراء بزرگان اصولی مثل مرحوم شیخ انصاری، مرحوم نائینی و برخی دیگر و گزارشی که شهید صدر از این کلمات می‌دهد و نقدهایی که بر این بزرگان می‌کند و همچنین قبل از بررسی اشکالاتی که صاحب منتقی به قبح عقاب بلابیان وارد کردهاند، لازم است نکاتی را در تنقیح حدود موضوع و صورت و قالب این ...
| ||
2/02/99/ موضوع: تعابیر مختلف برائت عقلی/خلاصه بحث گذشته/بحث ما در قبح عقاب بلابیان بود و این نکته که در سیر کلمات اصولیین در این بحث یک اختلافی در تعبیر پیدا میشود. برخی از اصولیین به قبح تکلیف بلابیان تمسک کردهاند که این مسئله‌ی دیگری است. یک وقت بحث قبح عقاب بلابیان بود و حال می‌بینیم که قبح تکلیف بلابیان را برای همین بحث برائت به کار برد‌ه‌اند و مدعی شد‌ه‌اند که در جایی که ما شک در تکلیف وجوب...
| ||
4/02/99/ موضوع: نقد و بررسی تصویر لا یطاق بودن تکلیف غیر واصل/خلاصه بحث گذشته/بحث ما در نکته پنجم در قبح عقاب بلابیان بود. عرض کردیم که یکی از مشکلات تغییر صیاغت این قاعده در کلمات اصولیین است. قبح عقاب بلابیان آن قالبی است که محل بحث اصلی ما است و در کلمات اصولیین متأخر از وحید بهبهانی علی ما نُقِل به همین ترتیب آمده است ولی واقعیت این است که در کلمات اصولیین فراتر از قبح عقاب بلا بیان، تعابیر دیگری هم ...
| ||
7 /02/99/ موضوع: عدم بیان و عدم وصول بیان در قاعده قبح عقاب/خلاصه بحث گذشته/بحث ما در قبح عقاب بلابیان بود و عرض کردیم قبل از اینکه برخی از کلمات را در تحریر قبح عقاب بلابیان مانند اشکالات شهید صدر و صاحب منتقی مطرح کنیم، نکاتی را باید در حول این قضیه‌ی عقلیه به لحاظ موضوع، محمول و حدود این قضیه بحث کنیم تا جوانب بحث روشن شود./در جلسه‌ی گذشته تا نکته‌ی ششم رسیدیم. چند نکته‌ی اخیر راجع به این بود که قبح عق...
| ||
9 /02/99/ موضوع: بداهت قاعده‌ی قبح عقاب بلا بیان/خلاصه بحث گذشته (نکته هشتم)/بحث ما در نکته‌ی هشتم بود راجع به اینکه آیا قبح عقاب بلابیان یک حکم بدیهی و مسلّم و فطری است یا نه. شهید صدر چند استدلال را مطرح می‌کند که این حکم عقلی فطری نیست و بعد ایشان اصل عقلی بودن این حکم را انکار کرده است؛ چون ایشان تمام استدلال هایی که بر قبح عقاب بلابیان شده است را رد می‌کند./قبل از اینکه فرمایش شهید صدر را که جلسه‌ی ق...
| ||
11 /02/99/ موضوع : قاعده قبح عقاب بلابیان(بررسی استناد کلام شیخ انصاری در تقریرات شهید صدر)/خلاصه بحث گذشته/بحث ما در فرمایش شیخ انصاری بود که ایشان عبارتی که فرمودند این بود که دلیل رابع بر برائت حکم عقل به قبح عقاب بلا بیان است و یشهد له حکم العقلا کافةً بر اینکه اگر عبد در ظرف شک، تکلیفی را امتثال نکند در حالی که خود مولا اعتراف می‌کند که تکلیفش را اعلام نکرده است، در اینجا مؤاخذه‌ی عبد قبیح است./نقل کلام...
| ||
14 /02/99/ موضوع: بررسی استناد کلام شریف العلماء در تقریرات شهید صدر/خلاصه بحث گذشته/بحث در فرمایش شهید صدر بود که فرمایش شیخ انصاری، محقق نائینی و محقق اصفهانی به عنوان ادله‌ای بر اثبات قبح عقاب بلا بیان را بررسی کردهاند. البته به این صراحت در دو تقریر آمده است که قد استدل علی قبح العقاب بلا بیان به این وجوه. اولین وجه را که میگویند یک بیان ساذج و ساده‌ای است، در تقریرات عبد الساتر صراحتاً به شیخ انصاری ن...
| ||
16 /02/99/ موضوع: بررسی استناد به کلام حاشیه معالم در تقریرات شهید صدر/خلاصه بحث گذشته/بحث ما در اولین بیانی بود که مرحوم شهید صدر بر حسب تقریرات به شیخ انصاری و شریف العلما و صاحب حاشیه معالم و برخی دیگر که اسم نبردند، نسبت دادند. آن بیان ساذج همانطور که در جلسه‌ی قبل بیان شد این است که یک مخاطبه‌ای بین موالی و عبید می‌تواند صورت بگیرد که اگر مولا عبدش را بدون اعلام به او بخواهد عقاب کند، عبد می‌گوید که نمی...
| ||
18 /02/99/ موضوع: بررسی استدلال منتسب به محقق نائینی در برائت عقلی/خلاصه بحث گذشته/بحث در بیاناتی بود که شهید صدر به بزرگان به عنوان استدلال بر قبح عقاب بلا بیان مستند کرده بودند. اولین بیان، همان بود که به شیخ انصاری، شریف العلماء و صاحب حاشیه معالم نسبت داده بودند که به تفصیل بحث شد./استدلال دوم بر قبح عقاب بلا بیان (منتسب به محقق نائینی)/دومین بیان، بیانی است که به مرحوم نائینی نسبت می‌دهد به عنوان مدرسة ...
| ||
21 /02/99/ موضوع : قاعده قبح عقاب بلا بیان (بررسی استدلال منتسب به محقق نائینی در برائت عقلی در کلام صاحب منتقی الاصول)/در جلسه‌ی قبل فرمایش مرحوم نائینی مطرح شد و اشکالات شهید صدر بر ایشان هم طرح شد و نقد و بررسی شد. به نظر ما اشکالات شهید صدر بر ایشان وارد نبود و برگشت مطلب هم به این بود که تلقی ما از فرمایش مرحوم نائینی اگر این باشد که ایشان در مقام استدلال بر قاعده‌ی قبح عقاب بلابیان در مقابل کسی است ک...
| ||
18/03/99/ موضوع : قاعده قبح عقاب بلا بیان (بررسی اشکال شهید صدر به استدلال محقق اصفهانی)/خلاصه بحث گذشته/بحث در قاعده‌ی قبح عقاب بلابیان بود. ما در تنقیح این مسئله نکات متعددی را در ابتدای بحث آوردیم تا موضوع بحث کاملاً روشن شود و بعد به اشکالاتی که شهید صدر نسبت به قاعده‌ی قبح عقاب بلابیان مطرح کرده بودند، پرداختیم./به نظر ما قبح عقاب بلابیان با آن تبیینی که در طی نکات قبل از بحث قبح عقاب بلابیان آورد...
| ||
20/03/99/ موضوع: وجوه قبح عقاب بلا بیان در کلام محقق اصفهانی /خلاصه بحث گذشته /بحث در فرمایش شهید صدر درنقد کلام محقق اصفهانی بود. وجه سومی که شهید صدر برای استدلال بر قبح عقاب بلابیان در کلمات قوم بیان کردند، همان وجه اول استفاده شده از کلام محقق اصفهانی است./مرحوم اصفهانی فرموده بودند که قبح عقاب بلا بیان یک حکم عقل عملی منفرد از بقیه احکام عقلی انسان نیست، بلکه مصداق و فردی از حکم عقل به قبح ظلم و حسن عد...
| ||
25/03/99/ موضوع: قاعده قبح عقاب بلا بیان (بررسی کلام شهید صدر در نقد استدلال محقق اصفهانی)/خلاصه بحث گذشته/بحث در قبح عقاب بلا بیان بود و اشکالاتی که شهید صدر بر قبح عقاب بلا بیان دارند. ایشان چهار تقریب برای قبح عقاب بلابیان از کلمات اصولیین اصطیاد فرمودند. بحث ما در تقریب چهارم بود که ایشان از کلمات مرحوم اصفهانی اصطیاد کردند و دو اشکال بر این تقریب کردند و در انتهای این تقریب‌های چهارگانه فرمودند:...
| ||
