سال (۱۴۰۲)
استاد آملی لاریجانی
استاد آملی لاریجانی
جهت مشاهده تقریر روی نام جلسه بزنید
۰۲/۱۱/۱۴۰۲/ یک بحث مهم در اخبار من بلغ ورود روایات ضعیف است بر موضوعات احکام. مرحوم شیخ اعلی الله مقامه در رساله تسامح این را به عنوان یک تنبیه بحث می‌کند و یک تنبیه دیگری دارند راجع به نقل فضائل و مواعظ و قصص. برخی از بزرگان دیگر اینها را یک تنبیه قرار دادند. یعنی نقل قصص و مواعظ و امثال این را و نقل مواردی که موضوعات مستحبات را تشکیل می‌دهد. مرحوم شیخ در تنبیه هفدهم از تنبیهات این بحث می‌فرماید که آیا همانط...
| ||
۰۸/۱۱/۱۴۰۲/ بحث در روایات ضعافی بود که بر نقل مواعظ و قصص و این امور دلالت دارند. این مسئله بسیار مبتلابه است؛ چه بسا بیشتر از فروعات دیگری که در بحث اخبار من بلغ ذکر می‌شود. آیا روایات ضعیفی که بر این امور قائم می‌شود، مشمول اخبار من بلغ خواهد شد تا بتوان به آنها عمل کرد؟ مقصود از عمل یعنی نقل و حکایت و ضبط و امثال این که مرحوم شیخ توضیح داده است. ایشان ذکر مصائب ائمه اطهار یا اباعبدالله الحسین سلام الله علی...
| ||
۰۹/۱۱/۱۴۰۲/ بحث در این تنبیه از تنبیهات اخبار من بلغ بود که اگر روایت ضعیفی در حکایات و قصص و مواعظ وارد شد، آیا مشمول اخبار من بلغ هست یا نه؟/دیروز فرمایش مرحوم شیخ را دیدیم. ایشان اخبار من بلغ را شامل این موارد می‌دانند اما مرحوم اصفهانی یک اشکال عمومی را مطرح کردند که ظاهراً هم درست است و آن این است که اخبار من بلغ نسبت به اعمال غیر قولی، ممکن است بگوییم استحباب دارد فی حذ ذات‌ها. نقل و تبلیغ معمولاً قول ا...
| ||
۱۰/۱۱/۱۴۰۲/ از جمله تنبیهات مهم بحث اخبار من بلغ، جایی است که خبر ضعیفی بر استحباب عملی وارد می‌شود ولی یک خبر صحیحی در مقابلش بر عدم استحباب وارد می‌شود. اینجا چه پیش میاید؟ خبر صحیح دلالت می‌کند که عمل مستحب نیست و خبر ضعیف دال بر مستحب است. اینجا مرحوم شیخ می‌فرماید که دو نظر بلکه دو قول در مسئله هست. یکی اینکه خبر ضعیف تعارض می‌کند با خبر صحیح. حالا به چه وجهی؟ بحثش میاید، و دیگر اینکه خبر صحیح معتبر است ...
| ||
۱۴/۱۱/۱۴۰۲/ بحث در این تنبیه از تنبیهات اخبار من بلغ بود که اگر یک روایت ضعیفی وارد شود بر استحباب و یک روایت صحیحی وارد شود بر عدم استحباب، تکلیف چیست؟ مرحوم شیخ اعلی الله مقامه در بحثی که جلسه گذشته عرض کردیم، ماحصل فرمایششان این شد که اقوی این است که حکم به استحباب کنیم. تصویر کلی اش هم این بود که روایت ضعیف وقتی وارد می‌شود، اخبار من بلغ و دلیل حجیت خبر صحیح تعارض می‌کنند و نتیجه گرچه تساقط است لکن خبر ضع...
| ||
۱۵/۱۱/۱۴۰۲/ بحث در جایی بود که روایت ضعیفی وارد بشود بر استحباب و روایت صحیحی هم بیاید بر عدم استحباب. بحث بود که آیا اخبار من بلغ اینجا را شامل می‌شود یا نه و نتیجه چه می‌شود؟/مرحوم شیخ فرمودند تعارض می‌شود بین اخبار من بلغ و ادله حجیت خبر صحیح و بعد از تعارض رجوع می‌کنیم به مناط اخبار من بلغ در خصوص این روایت ضعیف که خود اخبار من بلغ باشد. چون بعد التعارض مثل یک خبر ضعیف می‌شود. دیروز عرض کردیم که فرمایش مر...
| ||
۱۶/۱۱/۱۴۰۲/ بحث در این تنبیه بود که اگر روایت ضعیفی که مشمول اخبار من بلغ می‌شود فی حد ذات‌ها، در مقابلش یک روایت صحیحی بر عدم استحباب باشد، اینجا تکلیف چیست؟ آیا اخبار من بلغ این مورد را هم شامل می‌شود یا نه؟ اگر شامل می‌شود آیا تعارض می‌شود یا نه؟ دیروز یک وجهی برای عدم تعارض عرض کردیم که اگر ما بلوغ ثواب را قید برای موضوع تکلیف که مکلف باشد بگیریم، تعارض روشن می‌شود. از این جهت که من بلغه ثواب می‌شود عنوان...
| ||
۲۳/۱۱/۱۴۰۲/ بحث ما در اخبار من بلغ و مفادش تمام شد و اصل نظری که به آن رسیدیم این بود که به تبع برخی بزرگان مفاد اخبار من بلغ استحباب فعلی است که بلغ علیه الثواب یا مکلفی که بلغ الیه الثواب، در آن فعلش استحباب ثابت است. در تنبیهات هم عمده مسائل مختلف طرح شد و مهمش این بود که این چیزی که مشهور است که اخبار من بلغ استحباب در مورد حکایات و قصص و حتی فضائل را اثبات می‌کند، این برای ما تمام نبود....
| ||
۲۷/۰۱/۱۴۰۳/ بحثی که امروز ما داریم در ادامۀ بحث‌های تنبیهات برائت (بعد از بررسی تنبیه اول درباره حسن احتیاط و تنبیه دوم درباره قاعده تسامح در ادله سنن)، بحث شبهۀ موضوعیه است که بحث بسیار مهمی است گرچه صورت اولیه‌‌اش صورت ظاهر و روشنی است و لکن تدقیق در جوانبش بحث را خیلی دشوار می‌کند چون به نکاتی برمی‌گردد که تنقیح آنها نیاز به تأمل زیادی دارد....
| ||
۲۸/۰۱/۱۴۰۳/ بحث در تنقیح جریان برائت بود در شبهات موضوعیه، عرض کردیم که این بحث در کلمات قوم در دو جا طرح می‌شود و برخی هم در یک جا طرح کرده‌اند. گاهی هم در ذیل شبهۀ تحریمیه و هم در ذیل شبهۀ وجوبیه و گاهی هم یک بحث و بهتر هم این است که ما یک بحث انجام بدهیم و البته در یک جاهایی که فرق است بین وجوب و تحریم، ازاین‌جهت، در آنجا متذکر شویم./بنا شد در طی اموری ما این بحث را تنقیح کنیم. امر سومی که بحث می‌کردیم این...
| ||
۰۱/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در جریان برائت در شبهات موضوعیه بود. معمولاً در اول بحث انحاء تعلق حکم به متعلق و موضوع یعنی متعلق‌المتعلق و گاهی هم موضوع به معنای مکلف را بحث می‌کنند تا بر اساس آن بتوانند تصویر کنند جریان برائت یا اشتغال را. در جلسۀ گذشته عرض کردیم که برای اینکه بحث ما جامع باشد، هم شبهات موضوعیه وجودیه یعنی وجوب را و هم تحریمیه را بحث می‌کنیم؛ بنابراین یک تفکیک این است که آیا حکم ما وجوب است یا تحریم؛ چون ...
| ||
۰۲/۰۲/۱۴۰۳/ جلسۀ گذشته انحاء تعلق حکم به موضوع و متعلق و متعلق‌المتعلق را بررسی کردیم، مهم این است که در مقام تطبیق ببینیم اختلاف نحوۀ تعلق که حالا به نحو صرف‌الوجود باشد یا طبیعت ساریه باشد یا عام مجموعی باشد یا امثال این، چه تأثیری در جریان برائت یا اشتغال ایجاد می‌کند./فروض مسئله را باید یک‌به‌یک بحث کنیم. محقق عراقی فروضی را بحث کرده است و نظر داده است. ما برای اینکه تکرار نشود هر قسمت را جدا بحث می‌ک...
| ||
۰۳/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در شبهۀ موضوعیه بود و بر حسب اقسامی که تصویر می‌شد فعلاً بحث بود در شبهۀ وجوبیه و آن هم در فرضی که تعلق حکم به متعلق علی نحو صرف‌الوجود باشد. در آن جا عرض کردیم که همین فرض صرف‌الوجود سه گونه است: یک‌وقتی تعلق می‌گیرد به صرف‌الوجود و متعلق هیچ تعلقی به امری ورای خودش ندارد. گاهی به متعلق‌المتعلق نیاز دارد؛ اما مشروط به آن نیست. و سوم اینکه نیاز به متعلق‌المتعلق داشته باشد و مشروط باشد. مثال ...
| ||
۰۴/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در شبهات موضوعیۀ وجوبیه بود محقق عراقی فرمودند در زمانی که تعلق حکم به متعلق به نحو صرف‌الوجود باشد همۀ شک‌های ما مرجعش اصالة الاشتغال است الا یک مورد و آن جایی است که امر تعلق گرفته باشد به صرف‌الوجود و این متعلق خودش متعلقی داشته باشد و حکم هم منوط به آن باشد مثل اکرم العالم در جایی که وجوب اکرام عالم منوط به وجود عالم باشد، اینجا ولو به نحو صرف‌الوجود باشد شک ما مصّب برائت می‌شود و ال...
| ||
۰۸/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در شبهۀ موضوعیۀ تحریمیه بود. در آن جا محقق عراقی فرمودند اگر نهی متعلق به فعل به نحو طبیعت ساریه باشد یعنی فعلی که متعلق این نهی است به نحو طبیعت ساریه دیده شده باشد، این نهی انحلالی است و اگر شک کنیم به نحو شبهۀ موضوعیه در اینکه نهی‌‌ای در اینجا هست یا نه، مصبّ برائت است و فرقی نمی‌کند که آیا در این فرض که طبیعت ساریه است آیا فعل ما متعلق‌المتعلق هم دارد یا ندارد و اگر متعلق‌المتعلق دارد آیا ...
| ||
۰۹/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در شبهۀ تحریمیه موضوعیه بود و فرمایش محقق عراقی را دیدیم که ایشان فرمودند که نواهی اگر متعلق شوند به فعلی تارةً به نحو طبیعت ساریه است و اخری به نحو صرف‌الوجود و درهرصورت فرمودند برائت جاری است. در جایی که تعلق پیدا کند به صرف‌الوجود، گفتند اینجا تبدیل می‌شود به اقل و اکثر ارتباطی. عدم فعل به‌صورت اقل و اکثر ارتباطی به عهده می‌آید. تمام این اعدام با هم به عهده می‌آیند به نحو اقل و اکثر ارتباطی...
| ||
۱۰/۰۲/۱۴۰۳/ بحث ما در اصل جریان برائت در شبهات موضوعیه تمام شد و نتیجه این شد که به آن صورتی که مسئله تحریر شد در تمام وجوه شک در موضوع در شبهۀ وجوبیه و تحریمیه برائت جاری است منتهی در بحث چندین تفصیل وجود دارد و برخی نکات هست که ان‌شاءالله یک‌به‌یک اینها را در ذیل بحث می‌آوریم....
| ||
۱۱/۰۲/۱۴۰۳/ تنبیه سوم راجع به فرمایش مرحوم آخوند در کفایه بود که یک تفصیلی در بحث محسوب می‌شود. ملخص فرمایش این است که ما دو صورت برای متعلق نهی می‌توانیم تصور کنیم البته ایشان بحثشان در شبهۀ موضوعیۀ تحریمیه است. می‌فرمایند تارةً مقصود از نهی از یک فعلی طلب ترک این فعل است در تمام کثراتش به‌طوری‌که اگر یک مورد هم ترک نشود، هیچ امتثال نشده است. این تعبیر برای این است که ما ترک‌ها را مرتبط با هم ببینیم و همۀ تر...
| ||
۱۶/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در فرمایش محقق نائینی بود در جریان برائت در شبهات موضوعیه که عرض کردیم بین تقریب ایشان در فوائد‌الاصول و اجود فرق است. در فوائد‌الاصول می‌فرمایند در جایی که حکم متعلق‌المتعلق نداشته باشد، شبهۀ موضوعیه فرض نمی‌شود؛ نه اینکه تفصیل بدهند در شبهۀ موضوعیه بین قضیۀ حقیقیه و خارجیه. بعد می‌فرمایند اگر متعلق‌المتعلق داشت و حکم منوط به آن بود، قضیۀ حقیقیه است که در اینجا شک تصویر دارد و برائت جاری است....
| ||
۱۷/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در فرمایش مرحوم نائینی بود که در فوائد الاصول فرموده بودند که در جایی که تکلیف متعلق‌المتعلق ندارد مثل لا تکذب و امثال اینها، شک در موضوع تصویر نمی‌شود. جلسۀ گذشته عرض کردیم که در کلام برخی از بزرگان تصویر می‌کنند شک در موضوع را به اینکه فعلی که من در خارج می‌آورم، گرچه متعلق‌المتعلق ندارد اما نسبت به خودش تشکیک ممکن است که آیا این فعلی که از من صادر می‌شود عنوان کذب یا غنی و امثال این، در آن ...
| ||
۱۸/۰۲/۱۴۰۳/ جلسۀ گذشته فرمایش مرحوم اصفهانی طرح شد و برخی از اشکالات آن مطرح شد. فرمایش ایشان در جاهای مختلف در علم اصول تکرار شده است از جمله در بحث برائت و جاهای دیگر و اجمال اشکالش هم گذشت منتهی نکات دیگری هم دارد که ان‌شاءالله هم دوستان خودشان تفطن پیدا می‌کنند و هم در بحث‌های آتی شاید به آن اشاره شود. بعضی از آنها هم قابل‌حل است مثلاً فرمایش ایشان ممکن است به این منتهی شود که در حکم، آن طور که ایشان تصوی...
| ||
۲۳/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در فرمایشی بود که شهید صدر در نقد کلام محقق اصفهانی داشتند درباره اینکه طبیعت به یک فرد موجود می‌شود و به عدم همۀ افراد منعدم می‌شود. این بحث در جاهای مختلفی طرح می‌شود و البته بحث عقلی هم هست و بحث ظهوری هم نیست تا ما مثلاً بگوییم ظهور آیه یا روایتی در امر به طبیعت چیست. بله آن ظهور هم در جای خودش ممکن است تأثیری داشته باشد اما بحث آن‌چنان‌که در کلمات مشهور، در جواب مرحوم اصفهانی و حالا در نق...
| ||
۲۴/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در فرمایش شهید صدر بود در مورد یک کبرای کلی که در اصول مکرر موردبحث قرار می‌گیرد که آیا طبیعت به فردی موجود می‌شود و به انعدام همۀ افراد معدوم می‌شود؛ که در امتثال اوامر و نواهی ازاین‌جهت فرقی پدید می‌آید. ما در امتثال امر به یک طبیعتی (چون مقتضایش این است که طبیعت را ایجاد کن) با یک فرد امر را امتثال می‌کنیم اما اگر گفتند لا تکذب که نهی می‌کند از یک طبیعتی، با ترک تمام موارد کذب امتثال می‌کنی...
| ||
۲۵/۰۲/۱۴۰۳/ بحثی که از امروز شروع می‌شود وان‌شاءالله امیدواریم تا تعطیلات تمام شود بحث دوران امر بین محذورین است یعنی ما اجمالاً علم داشته باشیم به وجوبی و حرمتی؛ حالا یا در یک واقعه ـ که طرفین توصلی‌انـد یا تعبدی ـ و یا دو واقعه مع التکرر، که مثال‌های آن را ذکر خواهیم کرد که عمدتاً به وطی مرأۀ ملحوفة علی الوطی او ترک الوطی مثال می‌زنند. ظاهراً مثال دیگری پیدا نکردند....
| ||
۲۹/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در حکم دوران بین محذورین بود. فرض در جایی است که هر دو توصلیین باشند و تکرار واقع هم نشود. (البته اینها را ما دیگر در صورت مسئله به‌تبع بزرگان عرض می‌کنیم که مسئله روشن باشد). مرحوم آخوند در کفایه فرمودند قبح عقاب بلا بیان جاری نیست چون بیان در اینجا تمام است و مشکل چیز دیگری است ولکن قاعدۀ حل جاری است و لا مانع من شموله للمورد عقلاً و نقلاً....
| ||
۳۰/۰۲/۱۴۰۳/ بحث در فرمایش مرحوم آخوند بود در دوران بین محذورین که فرمودند برائت عقلی جاری نیست چون بیان تمام است اما برائت شرعی مثل قاعدۀ حل جاری است. برخی اشکالات به فرمایشات ایشان گذشت./اشکال مرحوم عراقی این بود که باوجود اینکه ترخیص در مرتبۀ سابق از برائت شرعی برای نفی تنجیز جاری است نوبت نمی‌رسد به برائت ظاهری....
| ||
۰۶/۰۳/۱۴۰۳/ بحث ما در مورد دوران بین محذورین بود و اینکه آیا در دوران بین محذورین علاوه بر حکم عقل به تخییر از باب اضطرار به فعل و ترک (که این غیر از حکم عقل به تخییر از باب متزاحمین یا حکم شرع به تخییر است) آیا برائت شرعی یا برائت عقلی هم جاری است یا نه؟...
| ||
۰۷/۰۳/۱۴۰۳/ بحث در این بود که آیا در دوران بین محذورین اصل عملی هم جاری است یا نه؟ مرحوم آخوند فرمودند که اصالة‌الاباحه جاری است اما قبح عقاب بلا بیان که اصل عقلی است جاری نیست./بر مطلب ایشان اشکالات متعددی شد و یک اشکال هم از ناحیۀ محقق عراقی بود که جواب داده شد و دو تفسیر داشت. به نظر می‌آمد که راهی که ایشان طی کرده است برای عدم جریان اصالة‌الاباحه و اصول عملیۀ شرعیاً و عقلیاً راه درستی نیست. دو تفسیر م...
| ||
۰۸/۰۳/۱۴۰۳/ بحث در فرمایش محقق نائینی بود که نظرشان بر این بود که ادلۀ اباحه و برائت و استصحاب در اطراف علم اجمالی به محذورین جاری نمی‌شود و همین‌طور دلیل عقلی برائت. منتهی ایشان بین اصالة‌الاباحه و برائت به فقرۀ ما لا یعلمون و استصحاب، در نحوۀ
| ||
۱۲/۰۳/۱۴۰۳/ بحث در این بود که آیا اصالة‌الاباحه در دوران بین محذورین جاری است یا نه. محقق نائینی فرموده بودند اصالة‌الاباحه جاری نیست و داستانش با استصحاب عدم وجوب و برائت فرق می‌کند. اصالة‌الاباحه بنفسه مخالف با معلوم بالاجمال است. فرمایش ایشان دو تفسیر داشت. یک تفسیرش این بود که در واقع اصالة‌الاباحه یا هر اصل ظاهری دیگر در موضوع شک در حکم واقعی مشابه خودش و مماثل خودش جاری می‌شود. اگر شک در وجوب کنیم آن وق...
| ||
۱۳/۰۳/۱۴۰۳/ بحث در جریان اصول عملیه مثل اصالة‌الاباحه و برائت و استصحاب در اطراف علم اجمالی به وجوب یا حرمت است. مرحوم نائینی برای عدم جریان اصالة‌الاباحه، استدلال فرمودند به اینکه موضوعش منحفظ نیست و علی‌الظاهر این مطلب درست است و اشکالاتی که به ایشان شده است قابل دفع است که گذشت. باقی می‌ماند مسئلۀ برائت و استصحاب عدم وجوب....
| ||
۱۹/۰۳/۱۴۰۳/ مرحوم آخوند در کفایه فرموده بودند که اباحه جاری است مع التخییر عقلاً. تخییر عقلی مع التوقف من الحکم بتّاً و کاملاً یا مع الاباحه که فرمودند همین اباحه درست‌تر است یعنی تخییر عقلی با اباحه؛ که بحثش مفصل گذشت که در جریان اباحه اشکال شد و در آینده تخییر عقلی آن هم بحث می‌شود....
| ||
۲۰/۰۳/۱۴۰۳/ نتیجۀ بحث تا اینجا این شد که در دوران بین محذورین علی‌الظاهر جریان اصول عملی در اطراف مانعی ندارد الا اینکه اصالة الاباحه که ظاهراً در خود معلوم بالاجمال جاری می‌شود یعنی ترخیص در فعل و ترک یا ترخیص در فعل به لحاظ حرمت و وجوب است؛ که این مانع دارد. اما علی‌الظاهر بقیۀ اصول مثل استصحاب نافی و برائت مانعی ندارد جریانش در اطراف دوران بین محذورین....
| ||
۲۱/۰۳/۱۴۰۳/ بحث در این بود که آیا حکم عقل به تخییر که در کلمات قوم مطرح شده است چگونه است و چه تحلیلی دارد. در کلمات قوم، برخی ظاهراً حکم عقل به تخییر را نفی کردند مثل مرحوم نائینی و برخی اثبات کردند به معنای لا حرجیت عقلیه. برخی در کنار اصول نافیۀ شرعی مطرحش می‌کنند مثل مرحوم آخوند که در کنار جریان اصالة الاباحه، حکم عقل به تخییر را هم قبول دارد. برخی در کنار نفی آنها این تخییر را قبول دارند. لذا مسئله‌اش مط...
| ||
